از مقاومت عاشورایی تا مقاومت در انقلاب اسلامی ایران
نویسنده سیدرضی عمادی
مقاومت یکی از کلیدی‌ترین مفاهیم در ادبیات سیاسی امروز ایران، منطقه و حتی نظام جهانی است. مفهوم مقاومت با پیروزی انقلاب اسلامی شکل گرفته، اما ریشه در آرمان‌های قیام عاشورای حسینی دارد.
مقاومت در عاشورای حسینی
مقاومت در اسلام الگو و نمادی بهتر از واقعه عاشورا سراغ ندارد. قیام اباعبدالله الحسین نمادی از نفی و نهی باطل و طاغوت و نظام مبتنی بر زر و زور و تزویر است. درسی که عاشورا به بشریت داد ایستادگی در برابر قدرت‌های شیطانی با همه وجود است. امام حسین (ع) و 72 تن از یاران وی در قیام عاشورا اسوه و الگوی مقاومت هستند.
عزت‌خواهی یکی از مظاهر مقاومت در قیام عاشورا است. عزّت چه به عنوان خصلت فردی یا روحیة جمعی به معنای مقهور عوامل بیرونی نشدن، شکست‌ناپذیری، صلابت نفس، کرامت و والایی روح انسانی و حفظ شخصیّت است. آنان که از عزّت برخوردارند، تن به پستی و دنائت نمی‌دهند، کارهای زشت و حقیر نمی‌کنند، و برای حفظ کرامت خود و دودمان خویش، گاهی جان می‌بازند. قیام امام حسین (ع) دفاع از عزت در مقابل ذلت بود. مقاومت در عاشورا به خاطر روحیه عزت‌طلبی و ظلم‌ستیزی است. امام حسین (ع) و یاران باوفایش در واقعه عاشورا با ندای «هیهات من الذله»، با گفتار و عمل خود از عزت خود دفاع کردند. در واقع، ذلت و خواری با مسلمانی قابل جمع نیست. بنابراین، مسلمانی که ذلّت را پذیرفته مسلمانی‌اش کامل نیست. حضرت اباعبدالله الحسین (ع) با عمل خود مشی و رفتار یک انسان واقعی و یک مسلمان واقعی را در چارچوب زندگی عزتمندانه به ما آموخت. امام صبح عاشورا در طلیعة نبرد، ضمن سخنانی فرمود: «به خدا قسم آنچه از من می‌خواهند (تسلیم شدن) نخواهم پذیرفت، تا اینکه خدا را آغشته به خون خویش دیدار کنم.» امام حسین علیه السّلام، مرگ با عزّت را بهتر از زندگی با ذلّت می‌دانست. این
روحیة عزّتمند، در فرزندان و برادران و یارانش نیز بود.
پیام کربلا آزادگی و حریت است. آزادگی بار مفهومی مثبت داشته و به معنای آزادی درونی و روحی است. آزادگیِ روح همان رها شدن از قید و بندهای دنیوی، دل نبستن به دنیا و نهراسیدن از مرگ است. آزادگی امام حسین (ع) و یارانش از جمله این آزادگی هاست. آزادگی و آزادی حقیقی در پرتو بندگی خداوند برای انسان حاصل می‌شود به این معنا که بتواند از تعلقات و علاقه‌های دنیوی جدا شود و پا روی هوای نفس بگذارد. آزادگی در میان یاران امام به حدی است که حبیب بن مظاهر موقع اذان ظهر شهید شد. زهیر و سعید بن عبدالله حنفی خودشان را سپر امام کردند. نوشته‌اند سعید بن عبدالله ۱۳ تیر و نیزه خورد و به شهادت رسید. در آخرین نفس از امام پرسید: «آیا وفا کردم؟» این اوج آزادگی یاران سید الشهدا در صحرای کربلا بود.
یکی از علل اصلی شکل‌گیری مقاومت در کربلا، داشتن آرمانی بلند نزد امام و یارانش بود. ارزشها، باورها و سنت‌های دینی در جریان نهضت عاشورا انگیزه قیام بودند. برخی از مهم‌ترین آرمان‌های امام حسین و یارانش در کربلا عبارتند از: احیای دین، اصلاح جامعه، امر به معروف و نهی از منکر، و مبارزه با طاغوت زمان. با توجه به همین آرمان‌ها است که بسیاری بر این باور هستند انقلاب حسینی نخستین انقلابی است که بر مبنای اصول و ارزش‌های عقیدتی به وقوع پیوسته است. داشتن آرمان‌های بلند عامل اصلی مقاومت، کنار نیامدن با دشمن، نهراسیدن از مرگ و همچنین جاودانه ماندن قیام عاشورای حسینی است.
مقاومت و انقلاب اسلامی
یکی از مهم‌ترین مفاهیمی که هم در بنای انقلاب اسلامی و هم در تثبیت و ارتقا آن نقش داشته، مفهوم مقاومت است. مقاومت در مقابل ظلم رژیم ستم‌شاهی به پیروزی انقلاب اسلامی منجر شد و پس از پیروزی انقلاب نیز مقاومت در مقابل استکبار جهانی به تثبیت انقلاب و ارتقاء آن انجامیده است. تأثیر فرهنگ مبارزه در عاشورا به حدی است که امام خمینی (ره) فرمودند: «خون بر شمشیر پیروز است.» رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانیه گام دوم می‌فرمایند: «انقلاب پُرشکوه ملّت ایران که بزرگ‌ترین و مردمی‌ترین انقلاب عصر جدید است، تنها انقلابی است که یک چلّه‌ی پُرافتخار را بدون خیانت به آرمان‌هایش پشت سر نهاده و در برابر همه‌ی وسوسه‌هایی که غیر قابل "مقاومت" به نظر می‌رسیدند، از کرامت خود و اصالت شعارهایش صیانت کرده و اینک وارد دوّمین مرحله‌ی خودسازی و جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی شده است.»
بدون شک، مقاومت مهم‌ترین راهبردی است که ارتقا موقعیت منطقه‌ای و جهانی جمهوری اسلامی ایران را رقم زده است. این مقاومت برگرفته از قیام عاشورای حسینی است. سکاندار انقلاب هرگز از دشمن نهراسیده و بارها خطاب به مقامات نیز اعلام کردند از دشمن نهراسید. مقام معظم رهبری با پیروی از امام حسین (ع) مسیر «عزت» را برگزیده و در بیانیه گام دوم انقلاب می‌فرمایند: «(با پیروزی انقلاب اسلامی) نماد پُرابّهت و باشکوه و افتخارآمیز ایستادگی در برابر قلدران و زورگویان و مستکبران جهان و در رأس آنان آمریکای جهان‌خوار و جنایت‌کار، روزبه‌روز برجسته‌تر شد. در تمام این چهل سال، تسلیم‌ناپذیری و صیانت و پاسداری از انقلاب و عظمت و هیبت الهی آن و گردن برافراشته‌ی آن در مقابل دولت‌های متکبّر و مستکبر، خصوصیّت شناخته‌شده‌ی ایران و ایرانی بویژه جوانان این مرز و بوم به‌شمار می‌رفته است. قدرت‌های انحصارگر جهان که همواره حیات خود را در دست‌اندازی به استقلال دیگر کشورها و پایمال کردن منافع حیاتی آنها برای مقاصد شوم خود دانسته‌اند، در برابر ایران اسلامی و انقلابی، اعتراف به ناتوانی کردند.»
با توجه به همین کارکرد مقاومت در مقابل استکبار است که رهبر معظم انقلاب در توصیه‌های هفت‌گانه‌شان در بیانیه گام دوم خطاب به ملت ایران خواستار این شدند که «عزّت کشور و ملّت خود را در نظر داشته باشد…» پس از اینکه دولت آمریکا سیاست فشار حداکثری را علیه جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفت و زمزمه‌های مذاکره با دولت ترامپ در داخل به گوش رسید، رهبر معظم انقلاب فرمودند: «هزینه سازش به مراتب بیشتر از مقاومت است.»
مدافعان حرم نمادی از ولایت‌مداری یاران امام حسین در عصر انقلاب اسلامی است. مدافعان حرم عناصر مقاومت در کربلای امام حسین یعنی نهراسیدن از مرگ و شهادت‌طلبی، ولایت‌مداری و زمان‌شناسی را در انقلاب اسلامی معنا کردند. اگر برخی از خواص همان‌گونه که در قیام عاشورا مردود شدند در عصر حاضر نیز در دفاع از ولایت نمره مردودی گرفته‌اند، جوانان ایران و حتی جوانانی از دیگر کشورها با ولایت‌مداری بی‌مانند خود و با در نظر گرفتن این موضوع که «اکنون زمان دفاع از ولایت است» نمره قبولی در این زمینه گرفته و با مقاومت در مقابل دشمن، توطئه‌های آنها علیه انقلاب اسلامی ایران را خنثی کرده‌اند.
می‌توان گفت همان‌گونه که به تعبیر میشل فوکو، فیلسوف فرانسوی، انقلاب اسلامی ایران با پیروی از آرمان‌های قیام عاشورا به پیروزی رسید، تثبیت و ارتقا موقعیت ایران اسلامی نیز با تداوم پیروی از همان آرمان‌ها امکان‌پذیر شده است. گفتمان عاشورا به همه انسان‌های آزاده دنیا می‌گوید که در مقابل بدی‌ها، سیاهی‌ها و ظلم تسلیم نشوند و مقاومت کنند چرا که عزت مهم‌ترین ویژگی و شاخصه انسان‌ها است که خداوند متعال در ذات آنها قرار داده است. این همان درس بزرگی است که حضرت امام حسین علیه‌السلام به همه دنیا می‌دهد، فارغ از هر زمان و مکانی. گفتمان مقاومت در جهان امروز میوه و ثمره فرهنگ عاشورا است و رابطه بین فرهنگ عاشورا و گفتمان مقاومت یک رابطه دو سویه و متقابل است: فرهنگ عاشورا سبب شکل‌گیری گفتمان مقاومت شده و گفتمان مقاومت با تکیه بر ارزش‌های الهی عاشورایی که امروز به خصوص در میان مدافعان حرم دیده می‌شود، توانسته ضمن خنثی کردن توطئه‌ها، نظر جهانیان را به فرهنگ عاشورا جذب و جلب کرده و در قالب بیداری ملت‌ها و تشکیل هسته‌های مقاومت در سرتاسر جهان به گفتمان مقاومت تبدیل شود، گفتمانی که با انقلاب اسلامی ایران احیا شد و امروز شاهد شکل‌گیری ژئوپلیتیک مقاومت در منطقه هستیم.
دیدگاه تان را بنویسید