تقویم تاریخ؛ از تولد ناصر خسرو تا تأسیس دانشگاه تهران

 تولد ناصرخسرو، شاعر و نویسنده مشهور ایرانی 

1050 سال پیش بنا بر اقوال تاریخی معتبر، در چنین روزی، نهم ذیقعده سال 394 هجری قمری:

«ناصر خسرو قبادیانی»، شاعر و نویسنده مشهور ایرانی در بلخ ـ واقع در شمال شرقی ایران قدیم و شمال افغانستان فعلی ـ متولد شد. ناصرخسرو از کودکی در محضر استادان زمان خود به تحصیل علـم و دانش و حفظ قرآن مجید پرداخت. او علاوه بر ادبیات فارسی و عربی با بیشتر علوم زمان خود چون حساب ، هندسه، نجوم، طب، داروشناسی و الهیات نیز آشنا شد. ناصرخسرو زندگی پرفراز و نشیبی را داشت . او در جوانی مدتی به شغل دبیری در دربارهای محمود و مسعود غزنوی مشغول بود ، اما پس از چندی بر اثر تحولی که در اندیشه او پدید آمد ، از سیاست کناره گیری کرد و به تحقیق در اصول و عقاید مذاهب مختلف و سیر و سفر پرداخت که حاصل این سفرهای هفت ساله ، کتاب «سفرنامه» او است. ناصرخسرو در این کتاب، مشاهدات خود را در سرزمین های روم، مصر، حجاز و بین النهرین به رشته تحریر درآورده است. این کتاب از نظر تاریخی و جغرافیایی و نیز توصیف خصوصیات کشورهای خاورمیانه، حائز اهمیت است. ناصرخسرو افکار و اعتقادات خود و همچنین حکمت ها و موعظه های بسیاری را در قالب آثار و اشعارش بیان کرده است. کتاب های «زاد المسافرین»، «خوان الاخوان»، «وجه دین» و «روشنایی نامه» از دیگر آثار با ارزش این شاعر برجسته ایرانی به شمار می روند. حکیم ناصر خسرو پس از 87 سال زندگی، در سال 481 درگذشت.

 

 

فتح بندر قسطنطنیه توسط امپراتور عثمانی 

570 سال پیش در چنین روزی، بیست و نهم می سال 1453 میلادی:

بندر قسطنطنیه، پایتخت امپراتوری روم شرقی توسط نیروهای سلطان محمد فاتح ، امپراتور عثمانی فتح شد. این شهر در سال 330 میلادی توسط قسطنطین (کنستانتین) اول، روی هفت تپه در کنار تنگه بسفر بنا شد و دژی تسخیر ناپذیر بود که آثار تاریخی، ادبی و هنری گرانقدری در آن وجود داشت. اولین فرمانی که سلطان محمد فاتح پس از تصرف قسطنطنیه صادر کرد ، تامین امنیت و آزادی ساکنان این شهر بود. وی به آبادانی و ترمیم خرابی های قسطنطنیه پرداخت و سپس مسجدی بنا کرد که تاکنون باقی است و به نام مسجد سلطان محمد مشهور است . قسطنطنیه در سال 1930 میلادی ، استانبول نام گرفت و اکنون، مهمترین شهر ترکیه و در غرب این کشور واقع است.

 

 

تولد آندره سلیوس، دانشمند سوئدی و مخترع دماسنج

322 سال پیش در چنین روزی 29 مه سال 1701 میلادی:

«آندره سِلِسیوس» (Anders Celsius) منجم، فیزیکدان و محقق سوئدی متولد شد. سلسیوس در سال 1733م مجموعه‌ ای از نتایج 316 رصد شفق شمالی را که توسط خود وی یا دیگران انجام شده بود در آلمان منتشر کرد. وی به عنوان عضو هیأت علمی فرانسه برای اندازه ‌گیری طول قوس نصف‌النهار به منطقه لاپلاند در شمال اروپا سفر کرد . اختراع میزان‌الحراره یا دماسنج معروف به سلسیوس، از جمله نتایج تحقیقات او است. آندره سلسیوس، فیزیکدان و محقق برجسته سوئدی در 8 اکتبر 1744م در سن 43 سالگی درگذشت.

 

 

اختراع ماشین بخار توسط پاپن، فیزیکدان فرانسوی

316 سال پیش در چنین روزی 29 مه سال 1707 میلادی:

ماشین بخار توسط "دنی پاپَن" (Denis Papin) فیزیک‌دان فرانسوی با موفقیت آزمایش شد . دنی پاپن از نوجوانی به امور صنعتی و فنی علاقمند بود و اولین فردی بود که به فکر استفاده از نیروی بخار افتاد . وی در سال 1690م ماشینی اختراع کرد که در آن بر اثر انبساط بخار، انرژی حرارتی به انرژی مکانیکی تبدیل و باعث حرکت وسیله می‌ شد . البته این وسیله ، دیگ بخار جداگانه‌ ای نداشت . بعدها پاپن به آزمایش و تکمیل این ماشین بخار پرداخت و در 29 ماه مه 1707م موفق به ساخت ماشین بخار شد و با تغییراتی و تعبیه دیگ بخار جداگانه ، آن را عرضه کرد . اختراع پاپن و تجربیات وی باعث شد پس از او ، اتومبیل و کشتی بخار ساخته شود . دنی پاپن که به او لقب "پدر بخار" داده‌ اند بعد از 67 سال زندگی در 2 اوت 1714م درگذشت.

 

 

درگذشت همفری دیوی، دانشمند انگلیسی و پدر الکتروشیمی

194 سال پیش در چنین روزی 29 مه سال 1829 میلادی:

"هَمْفْری دِیوی"(Humphry Davy)، شیمی‌دان و مخترع انگلیسی و پدر الکتروشیمی در 51 سالگی درگذشت . همفری در نوجوانی ، برنامه خودآموزی شامل الهیات ، جغرافیا ، هفت زبان و تعدادی موضوع‌ های علمی برای خود طرح‌ ریزی کرد و به مطالعه فلسفه پرداخت. وی در هفده سالگی ، گاز نیترواکسید معروف به گاز خنده را روی خودش آزمایش کرد و به شهرت رسید . دیوی در 24 سالگی با سمت استادی وارد انیستیتوی پادشاهی انگلستان شد. وی هم‌چنین لامپ بی ‌خطری اختراع کرد که بر شهرتش افزود . دیوی از آن پس مطالعات عمیقی را در شیمی آغاز کرد و توانست آب را به عناصر تشکیل دهنده‌ اش تجزیه کند و به دلیل این موفقیت بزرگ علمی ، جایزه بزرگ آکادمی فرانسه را دریافت کرد . دیوی هم‌چنین عناصر سدیم ، پتاسیم ، کلسیم ، منیزیم ، باریم و استرانسیم را در ضمن تحقیقاتش ، از سایر عناصر جدا ساخت. این اقدام در آن زمان در پیشرفت علم شیمی ، موفقیتی بزرگ محسوب می‌ شد . وی نظریه‌ ای مطرح کرد که بر اساس آن، هیدروژن ، معرِّف و مشخِص اسیدها است . وی در سال 1820 به ریاست انجمن سلطنتی انگلیس برگزیده شد. دیوی به دلیل کشف شش عنصر مهم شیمیایی به پدر الکتروشیمی معروف است.

 

 

پرواز اولین بالگرد جهان 

114 سال پیش در چنین روزی 29 مه سال 1908 میلادی:

اولین بالگرد جهان با موفقیت به پرواز درآمد. مبتکر این بالگرد، سیکورسکی (Sikorsky)، مخترع لهستانی‌ تبار آمریکایى بود . با پرواز این بالگرد ، فصل نوینی در تاریخ ارتباطات هوایى بشر آغاز شد . این وسیله که "هلی کوپتر" (بالگرد ) نامیده شد دارای ویژگی‌ های متعددی بود از جمله اینکه هم به جلو و هم به عقب حرکت می کرد و به‌ طور عمودی نیز می‌ نشست و برمی‌ خاست. این بالگرد می‌ توانست در یک نقطه در فضا ، بی ‌حرکت بماند.

 

 

انتشار اولین شماره روزنامه صور اسرافیل

116 سال پیش در چنین روزی ، هشتم خرداد 1286 هجری شمسی:

اولین شماره روزنامه "صور اسرافیل" پس از انقلاب مشروطه ایران منتشر شد. این روزنامه با پیشنهاد و کوشش میرزا جهانگیرخان شیرازی معروف به صور اسرافیل و علی اکبر دهخدا ، اداره و منتشر می‌ شد. جهانگیرخان این روزنامه را با هدف گسترش و ترویج مشروطیت و حمایتِ از مجلس شورای ملی و کمک به روستائیان ، ضعفا ، فقرا و مظلومین منتشر می‌ کرد . روزنامه صور اسرافیل در آغاز، هفته ‌ای یک بار منتشر می‌ شد. این روزنامه در طول انتشار خود ، دچار مشکلاتی شد و چندین بار نویسندگان آن را تکفیر کردند . این روزنامه سرانجام پس از 32 شماره انتشار ، در پی به توپ بستن مجلس توسط محمد علی شاه قاجار و قتل میرزا جهانگیرخان ، مدتی تعطیل شد تا این‌که دهخدا آن را چند شماره در اروپا منتشر کرد و سپس برای همیشه تعطیل شد.

 

 

تصویب قانون تأسیس دانشگاه تهران

89 سال پیش در چنین روزی برابر با هشتم خرداد 1313 هجری شمسی:

قانون تأسیس دانشگاه تهران در مجلس شورای ملی ایران تصویب شد . به موجب این قانون در این تاریخ ، از ادغام مدارس عالی آن زمان از قبیل دارالمعلّمین عالی ، مدرسه حقوق و علوم سیاسی و مدرسه عالی طبّ ، دانشگاه تهران تشکیل شد . قبل از آن ، در نقاط مختلف ایران ، مدارس قدیمی وجود داشت که در آنها ، علوم اسلامی و بسیاری از مباحث مربوط به علوم عقلی و نقلی تدریس می‌‌شد. مجموعه این مدارس و ایجاد مدارس عالی دیگر نظیر دارالفنون و دارالمعلّمین و همچنین لزوم وحدت و تمرکز در اداره این مدرسه‌‌های عالی ، سبب شد وزارت فرهنگ ایران ، طرح دانشگاهی جدیدی تدوین کند. این لایحه به مجلس شورای ملی ارسال شد و در هشتم خرداد 1313 به تصویب رسید . سرانجام در تاریخ پانزدهم بهمن 1313 شمسی، سنگ بنای دانشگاه تهران نیز گذاشته شد و پس از مدتی به پذیرش دانشجو پرداخت . امروز دانشگاه تهران یکی از معتبر ترین دانشگاه های منطقه خاورمیانه به حساب می آید.

 

 

مداخله آلمان نازی در جنگ های داخلی اسپانیا

86 سال پیش، در روز بیست و نهم می سال 1937 میلادی:

در جریان جنگ های داخلی اسپانیا، هواپیماهای جمهوریخواهان یک ناو آلمانی را مورد حمله قرار دادند. آلمانی ها نیز متقابلاً با رزم ناو خود ، مواضع جمهوریخواهان اسپانیا را در بندر آلمریا در جنوب اسپانیا گلوله باران کردند . بمباران یک ناو آلمانی توسط هواپیماهای جمهوریخواهان اسپانیا ، بهانه خوبی بود تا آلمان نازی به حمایت گسترده مالی و تسلیحاتی از سلطنت طلبان اسپانیا بپردازد. سرانجام در ماه مارس سال 1939 سلطنت طلبان به رهبری ژنرال فرانکو بر جمهوریخواهان پیروز شدند. فرانکو تا سال 1975 ، مستبدانه بر اسپانیا حکومت کرد.

 

 

فتح قله اورست 

70 سال پیش، در روز بیست و نهم می سال 1953 میلادی :

قله اورست ، بلندترین قله جهان توسط ادموند هیلاری ( Edmund Hillary ) از نیوزلند و تنزینگ نورگی (Tenzing Norgay) از هند، فتح شد . قله اورست با نام نپالی ساگارماتا (به معنی سر آسمان) و نام تبتی کومولانگما ، بلندترین کوه کره زمین است و ارتفاع قله آن از سطح دریا معادل ۸٬۸۴۸ متر (۲۹٬۰۲۹ پا) است . این کوه در رشته کوه‌های هیمالیا در مرز منطقه ساگارماتای نپال و تبت در کشور چین قرار گرفته‌ دارد . بلندترین قله سلسله کوه‌ های هیمالیا در سال ۱۸۵۶– که در آن زمان با نام قله ۱۵ شناخته می‌شد - در طرح نقشه‌برداری مثلثاتی بزرگ هند توسط انگلستان، با ارتفاع 8840 متر، شناسایی شد. در سال ۱۸۶۵ ، نام انگلیسی اورست توسط انجمن سلطنتی جغرافیا برای این قله انتخاب شده بود. این امر بر اساس توصیه‌ اندرو واگ، رئیس وقت ممیزی بریتانیا در هند و به پاس قدردانی از «جورج اورست» نقشه ‌بردار انگلیسی، صورت گرفت.

 

 

درگذشت آیت الله فانی اصفهانی، عالم مسلمان ایرانی

34 سال پیش در چنین روزی، هشتم خرداد سال 1368 هجری شمسی:

آیت ‌الله «میر سیدعلی فانی اصفهانی»، عالم مسلمان ایرانی درگذشت. وی در سال 1294 ش در اصفهان به دنیا آمد و از 9 سالگی به تحصیل مقدمات علوم اسلامی روی آورد. این عالم بزرگوار با بهره گیری از محضر استادان برجسته ، به درجات بالای علمی دست یافت. آیت‌ اللَّه فانی ، پس از نیل به درجه اجتهاد ، از اصفهان راهی نجف اشرف در عراق شد و طی سی سال اقامت در این شهر به تدریس فقه و اصول ، تفسیر ، کلام و اخلاق پرداخت . وی در سال 1352 ش به ایران بازگشت و در قم به تدریس خارج فقه و اصول مشغول شد . آثار به جای مانده از آیت‌ الله فانی اصفهانی ، متجاوز از هشتاد جلد کتاب است که بیشتر در علوم اسلامی همچون فقه، اصول، کلام، فلسفه و تفسیر نگاشته شده است. «دستور حج و عمره»، «فواید رجالیه»، «اربعین حدیث» و «تفسیر سوره فاتحه» از جمله آثار ایشان است.