تقویم تاریخ؛ از شکست قیام مردم عراق علیه انگلیس تا روز جهانی کودک

قتل سید جمال الدین واعظ اصفهانی، از واعظان مشهور ایرانی 

114 سال پیش در چنین روزی برابر با بیست و نهم آبان ۱۲۸۷ شمسی واعظ شهیر ایرانی "سیدجمال الدین واعظ اصفهانی" به قتل رسید. سیدجمال الدین واعظ همدانی معروف به سیدجمال اصفهانی در حدود سال ۱۲۴۲ ش (۱۲۷۹ ق) در همدان به دنیا آمد. در بیست سالگی برای تحصیل رهسپار اصفهان و سپس ساکن تهران گردید. وی در جریان نهضت مشروطه از اطرافیان سیدعبداللَّه بهبهانی و سیدمحمد طباطبایی به شمار می ‌رفت و در انتقاد از دستگاه جور و ستم‌ ورزی‌‌های حاکمان، بر منبر سخنرانی می‌ کرد. سیدجمال، یکی از رهبران مشروطه ایران محسوب می‌ شود که نزدیک به بیست سال، در شهر‌های اصفهان، مشهد، شیراز و تهران وعظ می‌ نمود و در روشنگری مردم می‌کوشید. به این دلیل محمدعلی شاه دستور بازداشت او را صادر کرد. وی پس از به توپ بستن مجلس قصد عزیمت به عتبات عالیات داشت که در راه شناسایی و دستگیر شد و پس از چند ماه زندان رفتن، در بیست و نهم آبان ۱۲۸۷ ش برابر با ۲۵ شوال ۱۳۲۶ ق در ۴۵ سالگی در زندان بروجرد به قتل رسید.

 

 

شکست قیام مردم عراق علیه انگلیس 

102 سال پیش در چنین روزی، بیستم نوامبر سال ۱۹۲۰ میلادی قیام بزرگ مردم عراق علیه استعمار انگلیس ناکام ماند. پس از جنگ اول جهانی و فروپاشی امپراتوری عثمانی، دولت‌های فرانسه و انگلیس سرزمین‌های این امپراتوری را در خاورمیانه میان خود تقسیم کردند. بر این اساس، انگلیس کنترل عراق را بدست گرفت. اما از همان ابتدا با مقاومت مردم مسلمان این کشور روبرو شد. قیام مردم عراق در سی ام ژوئن سال ۱۹۲۰ میلادی به رهبری روحانیون و علمای بزرگ اسلام آغاز شد و هدف آن، اخراج اشغالگران انگلیسی و ایجاد حکومتی مستقل، با رعایت موازین اسلامی بود. مردم و روحانیون عراق در این قیام رشادت‌های بسیاری نشان دادند، اما سرانجام انگلیسی‌ها با سرکوب شدید و کشتار تعداد زیادی از مردم عراق، قیام را فرو نشاندند.

 

 

تولد ادوین هابل، مخترع تلسکوپ 

124 سال پیش، در روز بیستم نوامبر سال ۱۸۹۸ میلادی «ادوین هابل» (Edwin Hubble)، ستاره شناس آمریکایی متولد شد. وی ابتدا به خواست پدرش، در دانشگاه به تحصیل در رشته حقوق پرداخت، اما پس از دریافت مدرک خود، دریافت که به نجوم علاقه‌مند است و لذا این رشته را دنبال کرد. تمرکز مطالعات و مشاهدات هابل بر روی سحابی‌ها بود که توده‌های عظیم غبار و گاز در فضای بین ستاره‌ها هستند. در اوایل قرن بیستم تصور می‌شد که سحابی‌ها داخل کهکشان راه شیری هستند، اما هابل ثابت کرد که آنها، کهکشان‌هایی خارج از کهکشان راه شیری هستند. او همچنین دریافت که کهکشان‌ها در حال دور شدن از یکدیگر هستند و نظریه «انبساط جهان» را ارائه داد. ادوین هابل سرانجام در سال ۱۹۵۳ از دنیا رفت.

 

 

شهادت عزالدین قسام، مبارز مشهور ضد اسرائیلی

87 سال پیش در چنین روزی، ۲۰ نوامبر ۱۹۳۵ میلادی "عِزّالدّین قَسّام" روحانی مجاهد و مبارز ضد صهیونیستی به شهادت رسید. شیخ عزالدین قسام یکی از رهبران برجسته نهضت اسلامی فلسطین در نیمه اول قرن بیستم به شمار می‌ رود که دارای قدرت و نفوذ فوق العاده‌ای در بین مردم مسلمان عرب خاورمیانه بود. او در دانشگاه الازهر مصر تحصیل کرد و مدتی نیز به عنوان یکی از وکلای شهر لاذقیّه واقع در غرب سوریه به کار پرداخت. قسّام که از روحانیان فاضل و از دانشمندان فلسطین محسوب می‌شد، در بحبوحه انتقال سیل ‌آسای یهودیان اروپا به فلسطین اشغالی در دهه ۱۹۳۰ م که توسط گروه‌های تروریستی یهودی و با همکاری موثر نیرو‌های استعمارگر بریتانیا صورت می‌ گرفت، قیام اسلامی و مسلحانه خود را علیه صهیونیست‌ها و انگلیسی ‌ها آغاز کرد. هم‌زمان با این مهاجرت‌ها که ظاهراً بر اثر سیاست‌های ضدیهودی نازی‌‌ها در اروپا و در واقع برای تشکیل رژیم صهیونیستی در فلسطین روی می ‌داد، گروه‌های تروریستی یهود با انجام اعمال تروریستی علیه سکنه مسلمان و عرب فلسطین، به دنبال فراری دادن اعراب فلسطینی و جای‌گزین کردن یهودیان تازه وارد بودند. در این میان، قیام مردمی عز الدّین قسّام، به سرعت وارد مرحله مسلحانه گردید و ضربات متعددی را بر پیکر مهاجران صهیونیست وارد آورد. قیام عزالدین قسام از جانب هیچ یک از رهبران عرب آن روز مورد حمایت قرار نگرفت. در نهایت، صهیونیست‌ها با همکاری استعمارگارن انگلیسی در توطئه‌‌ای مشترک، درصدد قتل عزّالدین قسّام برآمدند و سرانجام شیخ عزالدین قسام که در این سال‌ها بزرگ‌ترین قیام اسلامی ملت فلسطین را رهبری می‌ کرد در ۲۰ دسامبر ۱۹۳۵ م در نبردی نابرابر به شهادت رسید.

 

 

درگذشت لئوتولستوی، نویسنده جنگ و صلح 

112 سال پیش در چنین روزی، بیستم نوامبر سال ۱۹۱۰ میلادی «لئو تولستوی» (Leo Tolstoy)، نویسنده روسی درگذشت. تولستوی در سال ۱۸۲۸ متولد شد و بزودی پدر و مادرش را از دست داد. وی به سیر و مطالعه در جوامع اروپایی پرداخت. مشاهدات او در این سفرها، وی را از تمدن مادی غرب به شدت بیزار کرد. این نویسنده مشهور روسی به تعلیم و تربیت کودکان اهمیت بسیاری می‌داد و در کمک به درماندگان و قشر محروم جامعه فعال بود. از تولستوی آثار فراوانی به جای مانده است که از میان آن‌ها می‌توان به رمان برجسته «جنگ و صلح» و کتاب‌های «رستاخیز» و «دوران کودکی» اشاره کرد.

 

 

 

روز جهانی کودک

۲۰ نوامبر از سوی سازمان ملل متحد روز جهانی کودک نامگذاری شده‌ است. 

روز کودک در دومین یکشنبه ژوئن سال ۱۸۵۷ توسط دکتر شریف چارلز لئونارد، کشیش کلیسا، در ماساچوست آغاز شد. ایده برگزاری روز جهانی کودک به «کنفرانس جهانی برای رفاه کودکان» بازمی‌گردد که در ماه آگوست سال ۱۹۲۵ در ژنو برگزار شد. در این کنفرانس، نمایندگان ۵۴ کشور گردآمده بودند تا منشوری در دفاع از حقوق کودکان تصویب کنند.

 

 

درگذشت ثابت بن قره صابی، ریاضیدان و منجم مشهور ایرانی 

1156 سال پیش بنا بر روایت‌های تاریخی، در چنین روزی، بیست و پنجم ربیع الثانی سال ۲۸۸ هجری قمری «ثابت بن قَره صابی»، ریاضیدان، منجم و طبیب دوره عباسی درگذشت. وی در سال ۲۲۱ هجری قمری در حرّان - واقع در بین النهرین در عراق ـ متولد شد. ثابت بن قرّه به زبان‌های یونانی و سریانی و عربی تسلط داشت. وی برای کسب دانش به بغداد رفت و در آنجا با هدایت محمد بن موسی، ریاضیدان برجسته و مشهور مسلمان، در زمینه ریاضیات و نجوم، عالمی صاحب نظر شد. نوشته‌ها و آثار او درباره ریاضی، در ابداعات جدید در این رشته تاثیر داشت. وی در علم نجوم نیز از نخستین کسانی بود که به اصلاح دستگاه بطلمیوس پرداخت. ثابت بن قره صابی آثار متعددی در زمینه‌های طب، ریاضی و نجوم از یونانی به عربی ترجمه کرد که از میان آن‌ها می‌توان به کتب «الذخیرة فی علم الطب» و «کتاب المفروضات» اشاره کرد.