تقویم تاریخ؛ از فتح قلعه خیبر تا خروج نیروهای شوروی از افغانستان

فتح قلعه خیبر

1437 سال پیش در چنین روزی، بیست و چهارم رجب سال هفتم هجری قمری :

قلعه خیبر که یکی از پایگاه های مستحکم یهودیان بود توسط حضرت علی (ع)، داماد گرامی پیامبر اسلام (ص) فتح شد. یهودیان که از دشمنی با اسلام دست برنمی داشتند، در خیبر ـ واقع در شمال مدینه ـ هفت قلعه مستحکم ساخته بودند و با اطمینان از تسخیرناپذیری این قلعه ها - علیه مسلمانان توطئه می کردند. در سال هفتم هجرت، پیامبر گرامی اسلام بشارت فتح خیبر را داد. چیزی نگذشت که سپاه اسلام پس از مدتی محاصره، توانست چند قلعه را فتح کند، اما تلاش فرماندهان اسلام برای فتح دو قلعه مستحکم خیبر بی نتیجه ماند. سرانجام پیامبر اکرم (ص) در جمع فرماندهان فرمود: «فردا پرچم را به دست کسی می سپارم که خدا و رسول را دوست دارد و خدا و رسولش او را دوست دارند و خداوند این دژ را به دست او می گشاید.» روز بعد پیامبر، حضرت علی (ع) را به فرماندهی سپاه منصوب کرد و ایشان با نبردی متهورانه، قلعه خیبر را تصرف کرد و آخرین دژ یهودیان را درهم شکست.

 

 

درگذشت ابونصر فارابی، ریاضیدان مشهور ایرانی

1105 سال پیش، در روز بیست و چهارم رجب سال 339 هجری قمری:

«ابونصر محمد فارابی»، فیلسوف، ریاضیدان و دانشمند مشهور ایرانی درگذشت. وی در سال 259 هجری قمری در نزدیکی فاراب (در جنوب قزاقستان کنونی) متولد شد. فارابی پس از آموختن دروس مقدماتی، برای تکمیل تحصیلات خود به بغداد رفت و منطق و فلسفه را فراگرفت. هوش و پشتکار وی باعث شد تا در اکثر علوم زمان خود سرآمد شود، اما به فلسفه توجه بیشتری نشان داد. این فیلسوف بزرگ که به معلم ثانى، استاد الفلاسفه و مَلِکُ الحُکَما معروف است، کوشید تا آراء و افکار فیلسوفان مختلف، به ویژه ارسطو و افلاطون را بر هم منطبق کند و معتقد بود که فلسفه تنها یکی است. وی همچنین در کتاب «مدینه فاضله» ضمن برشمردن شرایط و وظایف هر یک از طبقات اجتماعی، در واقع جامعه ای آرمانی و سعادتمند را توصیف کرده است. فارابی در ریاضی نیز تحقیقات و ابداعات زیادی دارد و کتاب هایی نیز در این زمینه نگاشته است. ازجمله تألیفات وی می توان از «اغراض ما بعدالطبیعه ارسطو»، «فصوص الحکم»، «احصاء العلوم» و « موسیقی کبیر » را نام برد.» فارابی در 79 سالگى در دمشق وفات یافت ودر آن شهر به خاک سپرده شد.

 

 

تولد گالیله، دانشمند بزرگ ایتالیایی

459 سال پیش در چنین روزی پانزدهم فوریه سال 1564 هجری شمسی:

 "گالیلئو گالیله" (Galileo Galilei) دانشمند و ستاره شناس بزرگ ایتالیایی در شهر پیزا متولد شد. وی تا 19 سالگی ، مطالعات خود را در ادبیات متمرکز کرده بود، اما از آن پس به ریاضیات علاقمند شد و در 25 سالگی به تدریس ریاضیات در دانشگاه پرداخت . گالیله پس از چندی موفق به ساخت تلسکوپی شد که به وسیله آن می ‌توانست کوه‌ها و دره‌ های ماه را ببیند و ادعای ارسطو مبنی بر صاف و صیقلی بودن ماه را باطل کند. او هم‌چنین چهار قمر مشتری را مشاهده کرد و لکه‌ های خورشید را به چشم دید . گالیله در سال 1610م  کلیه عقاید نجومی خود را در کتابی به نام "پیک آسمان" منتشر کرد که تحسین دانشمندان را برانگیخت. وی در این کتاب ، برخلاف نظریه غالب که بر اساس آنْ زمینْ، مرکز عالم است و همه اجرام آسمانی به دور زمین می‌ چرخند، برای اولین بار اعلام کرد که زمین به همراه سای کرات به دور خورشید می‌ گردد. انتشار این نظریه ، خشم کلیسا را برانگیخت. گالیله نمی ‌توانست مخالفین خود را به وسیله تجربه و مشاهده محکوم کند؛ زیرا هیچ گونه استدلال و نوآوری علمی برای آنها قابل قبول نبود. هم‌چنین صاحبان کلیسا جز برای کتاب مقدس و ارسطو، رزش برای چیز دیگر قائل نبودند. آنان هرگز اجازه نمی ‌دادند که یک فرد غیر روحانی، کتاب مقدس را مطابق با میل خود تعبیر کند. از این رو مقدمات محاکمه گالیله فراهم شد و طی دادگاهی در 22 ژوئن 1633م ، گالیله را وادار کردند که از عقاید خود برگردد. وی پس از این محکومیت به مطالعه در علم مکانیک مشغول شد و در هفتاد سالگی موفق شد دینامیک را به وجود آورد. گالیلئو گالیله در اواخر عمر، بینایی خود را از دست داد و  در هشتم ژانویه 1642م در 78 سالگی درگذشت.

 

 

جنگ دریایی میا فرانسه و انگلیس در سواحل هند

241 سال پیش در چنین روزی، پانزدهم فوریه سال 1782 میلادی: 

جنگ دریایی میان فرانسه و انگلیس در سواحل هند آغاز شد. این جنگ که هفت ماه طول کشید، از سری جنگ های این دو کشور برای تسلط بر هند و غارت منابع آن بود . قبل از این جنگ ، فرانسه در پی شکست از انگلیس در جنگ سیزده ماهه مدرس (Madras) ، با امضای قرارداد پاریس از هند چشم پوشی کرده بود اما آغاز نبرد در این روز نشان داد که فرانسوی ها به آسانی  از مطامع استعماری خود در هند صرف نظر نمی کنند . جنگ دریایی هفت ماهه با پیروزی فرانسه تمام شد ، اما این کشور نتوانست عملا بار دیگر به هند بازگردد و انگلیس همچنان به عنوان استعمارگر اصلی شبه قاره هند در این سرزمین باقی ماند.

 

 

درگذشت بحرالعلوم، عالم مشهور مسلمان 

232 سال پیش، در روز بیست و چهارم رجب سال 1212 هجری قمری:

علامه «سید محمد مهدی بحرالعلوم» عالم و عارف بزرگ اسلامی درگذشت. وی در سال 1155 هجری قمری در شهر مقدس کربلا در عراق متولد شد و آموزش دروس خود را در همان شهر نزد پدرش که از علمای برجسته بود و سایر اساتید آغاز کرد. علامه بحرالعلوم در سنین جوانی به مرتبه بالای اجتهاد رسید و سپس عازم حوزه علمیه نجف شد. وی در این شهر مقدس به زودی به سمت مرجعیت عامه شیعیان و ریاست حوزه علمیه برگزیده شد و تغییراتی در جهت بهبود حوزه علمیه کهن نجف انجام داد. این عالم بزرگوار، به مستمندان بسیار رسیدگی می کرد و کارهای عام المنفعه بسیاری انجام داد و به همین دلیل نزد مردم محبوب زیادی داشت. سیّد بحرالعلوم هفت سال در مشهد و دو سال هم در حجاز اقامت گزید و در آن جا منشأ خدمات ارزنده اى گردید و حتى باعث شیعه شدن امام جمعه مکه در سن هشتاد سالگى شد. وی در عین حال از تربیت شاگردان مبرز و نگارش کتاب های مفید نیز غافل نبود.شیخ جعفر کاشف الغطاء، ملااحمد نراقى، محمدباقر شفتى، سیدمحمدجواد عاملى و... برخی از شاگردان ایشان مى باشند. از جمله تألیفات این فقیه گرانقدر عبارتند از: «المصابیح»، «مشکاة الهدایه»، «الفوائد الرجالیه» و دیوان شعری با بیش از هزار بیت شعر.سیدبحرالعلوم که به علت بیمارى در منزل به مطالعه و تالیف مى پرداخت، سرانجام در 24 رجب یا 24 ذیحجه سال 1212 ق در 57 سالگى از دنیا رفت و در کنار مرقد شیخ طوسى در نجف اشرف مدفون شد.

 

 

تولد نورث وایت هد، ریاضیدان برجسته

162 سال پیش در چنین روزی پانزدهم فوریه سال 1861 میلادی:

 "آلفرد نورث وایت هد" (Alfred North Whitehead) ریاضی دان برجسته انگلیسی متولد شد. وی پس از طی تحصیلات خود، به تدریس فلسفه و ریاضی در دانشگاه ‌های انگلستان و آمریکا مشغول شد و کتاب‌ هایى درباره ریاضیات نوشت . وایْت هِد برخلاف سال ‌های جوانی که بیشتر به ریاضی تمایل داشت، در سنین پایانی عمر خود به فلسفه روی آورد . از آن‌جا که وایت هد از یک خاندان روحانی بود ، بیشتر به جنبه معنوی دنیا اهمیت می ‌داد تا جنبه مادی آن . وی مخالف هر گونه دو گانگی میان روح و ماده ، خدا و جهان ، دین و علم و واقع‌گرایى و خیال‌پردازی بود و در راه آشتی دادن و سازگاری میان این اجزای ناسازگار ، بسیار تلاش کرد. وایت هد می گفت  سراسر جهان فرایندی مستمر از اعمال متقابل ناهماهنگ است. در حقیقت وی در تکثیر ظاهری اشیاء ، وحدت اساسیِ آن‌ها را مشاهده می‌ کرد. از وایت هد آثاری بر جای مانده که اصول نسبیت، دین در دست ساختمان ، واقعیت و سرگذشت اندیشه‌ ها از آن جمله است . با این حال زبان و نوشتار وایت هد جنبه فنی و پیچیده دارد. آلفرد نورث وایْتْ هِد در 30 دسامبر 1947م در 86 سالگی در گذشت.

 

 

درگذشت سید علی نصر، بنیانگذار تئاتر ایران

61 سال پیش در چنین روزی بیست و ششم بهمن سال 1340 هجری شمسی:

 "سید علی نصر" بنیانگذار تئاتر ایران درگذشت. وی پس از اتمام تحصیلات و فراگیری زبان فرانسه، به تدریس زبان فرانسوی و ریاضیات پرداخت . سید علی نصر بعدها وارد کارهای دولتی شد و وزیر پست و تلگراف ، سفیر کبیر ایران در چین و هند  و نماینده ایران در سازمان ملل متحد بود . وی در آغاز مشروطیت به کار نمایش و تئاتر روی آورد و تئاتر ملی را تاسیس کرد. نصر برای آموختن فن تئاتر به اروپا رفت و پس از بازگشت ، کمدی ایرانی را به سبک تئاتر اروپایی روی صحنه برد. او برای گسترش این فن ، هنرستان هنرپیشگی را بنا نهاد و خود به تدریس تاریخ هنر پرداخت . سید علی نصر را به سبب تلاش ‌های فراوانش در عرصه تئاتر و نمایش ، به عنوان پدر تئاتر ایران می‌ دانند . علم الاشیاء در شش جلد ، تاریخ ایران و دنیا ، تاریخ عمومی و تاریخ مختصر ایران از جمله تألیفات / سیروس و اشتباه لُپّی از نمایشنامه ‌ها و تاریخ یونان و انقلاب فرانسه ، از جمله ترجمه‌ های اوست. سید علی نصر در هفتاد سالگی در تهران درگذشت.

 

 

درگذشت آیت الله مهری، عالم مجاهد و فقیه بزرگوار

35 سال پیش در چنین روزی بیست و ششم بهمن سال 1366 هجری شمسی: 

عالم مجاهد و فقیه بزرگوار، آیت اللَّه "سید عباس مُهری" درگذشت. آیت اللَّه سید عباس مُهری پس از طی دروس مقدماتی علوم دینی در زادگاهش استان فارس ، راهی نجف اشرف شد . وی در نجف از محضر عالمانی همچون سید محمود شاهرودی ، سید محمدباقرمحلاتی و سید محمدتقی بحرالعلوم استفاده کرد و به  اصرار جمعی از مؤمنان ، برای تبلیغ دین و ارشاد مردم به کویت رفت. آیت‌ اللَّه مهری در ایام اقامت در کویت و در جریان نهضت اسلامی مردم به رهبری امام خمینی ، با برپایی مجالس سخنرانی به مناسبت‌ های گوناگون و با ارسال نامه و تلگرام به محضر علما و مراجع و با پخش اعلامیه ، پیام و نوار سخنان حضرت امام و دیگر بزرگان ، لحظه ‌ای از قیام و فعالیت باز نایستاد و علیه ستم شورید . در این میان سفارت ایران در کویت ، فعالیت گسترده‌ ای علیه ایشان شروع کرد و مردم را با تهدید و تطمیع و با پخش شایعه ‌های گوناگون، وادار به دوری جستن از او و مسجد و مجلسش کرد . منزل او در کویت علاوه بر این که کانون تبادل نظر درباره شیوه ‌های مبارزه با رژیم ستمشاهی بود ، به عنوان واسطه ‌ای بین امام خمینی (ره) در نجف اشرف و پیروان ایشان در ایران ، اروپا و سایر نقاط عمل می‌ کرد. وقتی امام خمینی (ره) قصد داشتند نجف را به مقصد کویت ترک کنند ، قرار بود در منزل آیت‌ اللَّه مهری اقامت کنند که با ممانعت دولت کویت مواجه شد . پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، حضرت امام ، آیت‌ اللَّه مهری  را به امامت جمعه کویت منصوب کردند که با تبعید آیت‌ اللَّه مهری ، نماز جمعه برگزار نشد . این عالم بزرگوار پس از عمری مجاهده در راه اسلام، در 26 بهمن 1366 ش در 72 سالگی درگذشت و در حرم مطهر حضرت معصومه(س) مدفون شد.

 

 

خروج نیروهای شوروی از افغانستان

34 سال پیش درچنین روزی، پانزدهم فوریه سال 1989 میلادی:

 پس از ده سال اشغال نظامی افغانستان توسط ارتش سرخ شوروی، در اثر مقاومت مجاهدین مسلمان، نیروهای متجاوز از افغانستان خارج شدند. هدف شوروی از اشغال افغانستان در سال 1979 میلادی ، تثبیت حکومت دست نشانده مسکو در کابل و گسترش نفوذ شوروی به سوی جنوب آسیا بود. این اقدام شوروی که منافع آمریکا را در منطقه به خطر انداخته بود ، با واکنش تند واشنگتن و انجام اقداماتی توسط این دولت برای عقب نشینی ارتش شوروی از افغانستان رو به رو شد. از طرف دیگر، از ابتدای اشغال افغانستان ، مسلمانان مبارز این کشور علیه قوای متجاوز به مقابله برخاستند و سرانجام پس از ده سال مبارزه ، مردم مسلمان با همراهی مجاهدان افغانستان موفق شدند نیروهای متجاوز را از کشور خود بیرون برانند. البته مسکو نیز باتوجه به تغییرات در سیاست خارجی خود و هزینه سنگین ادامه حضورنظامی در افغانستان، راهی جز عقب نشینی از این کشور نمی دید . روز خروج ارتش سرخ شوروی از افغانستان به نام روز ملی این کشور نامگذاری شده است.