تقویم تاریخ؛ از شهادت امام جعفر صادق(ع) تا امضای توافقنامه سایکس پیکو

شهادت امام جعفر صادق(ع)، امام ششم شیعیان 

1296 سال پیش، در روز بیست و پنجم شوال سال 148 هجری قمری:

حضرت امام «جعفر صادق» (ع) نواده رسول خدا (ص) به دستور منصور دوانیقی، حاکم ستمکار عباسی به شهادت رسید. امام جعفر صادق (ع) به روایتی در سال 83 هجری قمری در شهر مدینه چشم به جهان گشود و در دامان پدر گرامیش امام محمد باقر (ع) و مادری با ایمان و فرزانه، پرورش یافت. آن حضرت در 31 سالگی، پس از شهادت امام محمد باقر (ع)، عهده دار مسئولیت امامت و هدایت مسلمین شد. دوران زندگانی آن حضرت مصادف با ایام حکومت پنچ تن از حاکمان اموی و دو تن از حاکمان عباسی بود و در این زمان درگیری شدید بین امویان و عباسیان بر سر حاکمیت، از فشار آنها بر اهل بیت پیامبر (ص ) کاسته بود. همین موضوع، زمینه مناسبی برای امام جعفر صادق (ع) فراهم آورد تا به گسترش علوم اسلامی و تربیت شاگردان مکتب خود بپردازد و هزاران فقیه و دانشمند در علوم مختلف چون طب، شیمی، جبر، نجوم و سایر علوم تربیت کند، چنانکه جابر بن حیان که به پدر علم شیمی مشهور است، از شاگردان آن حضرت بود. امام جعفر صادق (ع) به همراه پدرش امام محمد باقر(ع) بزرگترین مرکز علمی آن روز جهان اسلام را در شهر مدینه پایه گذاری کرد و عده بیشماری از دانش پژوهان از نقاط دور و نزدیک از محضر درس و علم ایشان بهره بردند. سرانجام به دستور منصور دوانیقی حاکم ستمکار عباسی که تحمل نفوذ فوق العاده امام صادق (ع) را در میان مردم نداشت، آن حضرت را در 65 سالگی مسموم کردند و به شهادت رساندند و پیکر مطهر امام صادق (ع) در قبرستان بقیع ـ واقع در شهر مدینه ـ به خاک سپرده شد. ضمن عرض تسلیت به مناسبت شهادت امام جعفر صادق (ع)، سخنی از آن بزرگوار برایتان نقل می کنیم: «دانش بجویید و همراه با کسب دانش، خود را با بردباری و وقار زینت بخشید و نسبت به کسی که به او دانش می آموزید، فروتن باشید.»

 

 

وفات احمد هروی، محدث و نویسنده مسلمان

908 سال پیش در چنین روزی، بیست و پنجم شوال سال 536 هجری قمری:

«احمد هروی»، محدث و نویسنده مسلمان ایرانی، وفات یافت. وی از مدرسین برجسته مدرسه نظامیه بلخ ـ در شمال افغانستان کنونی ـ به شمار می رفت و معروفترین شاگرد او که در محضرش تربیت یافت، رشیدالدین وطواط ادیب و سخن سرای والامقام بلخ بود. هروی درسال 520 هجری قمری، پس از مراسم حج به بغداد آمد و به درخواست گروهی از دانشمندان و نویسندگان این شهر، به تدریس حدیث و ادبیات پرداخت.

 

 

اشغال هندوراس توسط اسپانیا 

521 سال پیش در چنین روزی، شانزدهم می سال 1502 میلادی:

سرزمین هندوراس، از کشورهای آمریکای مرکزی ، ضمیمه متصرفات اسپانیا شد . هندوراس پیش از این تاریخ ، مرکز تمدن عظیم قوم مایا بود ، اما پس از اشغال هندوراس توسط اسپانیا ، قوم مایا نابود شد. در اوایل قرن نوزدهم میلادی به دلیل نابسامانی اوضاع داخلی اسپانیا ، سرزمین هندوراس نیز مانند اکثر مستعمرات آمریکای مرکزی ، از فرصت استفاده کرد و مستقل شد . هندوراس با مساحتی بیش از 112 هزار کیلومترمربع ، دارای حکومت جمهوری است و با کشورهای گواتمالا ، السالوادور و نیکاراگوئه همسایه است.

 

 

تولد یوهان کپلر، ستاره شناس مشهور آلمانی 

452 سال پیش در چنین روزی 16 مه سال 1571 میلادی:

 "یوهان کُپلِر" (Johannes Kepler) ستاره‌‌شناس و ریاضی‌دان شهیر آلمانی در شهر ویل آلمان به دنیا آمد . کپلر در چهار سالگی پس از ابتلا به بیماری آبله ،  دست‌‌هایش فلج و بینایى‌‌اش ضعیف شد. با این حال این ضعف و از کارافتادگی ، مانع ادامه تحصیلات کپلر نشد و او پس از ورود به دانشگاه ، به مطالعات نجومی روی آورد. وی در 23 سالگی به استادی اخترشناسی برگزیده شد و مطالعات خود را ادامه داد. کپلر در سال‌‌های نخستِ کار، طرفدار این نظریه بود که خورشید مرکز منظومه شمسی است. وی در سال 1609میلادی قوانین حرکت سیارات را یافت و ثابت کرد که مسیر حرکت سیاره‌‌ها به دور خورشید ، بیضوی است. او هم‌چنین با مطالعه روی نور، موفق به کشف قوانین شکست و انکسار نور شد و برای اولین بار، اساس تلسکوپ نجومی را بنیاد نهاد. ضمناً کپلر نظریه‌‌های مهمی در مورد نیروی جاذبه زمین و چگونگی جزر و مد دریاها دارد .

 

 

تولد فردریش روکرت، شاعر مشهور آلمانی

235 سال پیش در چنین روزی، شانزدهم می سال 1788 میلادی:

«فریدریش روکرت» ( Friedrich Ruckert ) ، شاعر و شرق شناس آلمانی در شهر هامبورگ متولد شد. او که محقق زبان های شرقی بود ، در دانشگاه های آلمان تدریس می کرد. روکرت اشعار بسیاری را از زبان های فارسی، عربی و چینی به آلمانی ترجمه کرد. وی همچنین از برخی سبک های ادبی شرقی ، برای سرودن شعر بهره گرفت و از جمله شاعران آلمانی زبان است که دیوان حافظ را به زبان آلمانی برگردانده و ترجمه اش بارها چاپ شده است. ازجمله آثار روکرت می توان به کتب «بهار عشق» و «شرقیات» او اشاره کرد.

 

 

درگذشت ژان باتیست فوریه، ریاضیدان معروف فرانسوی

193 سال پیش در چنین روزی در 16 مه سال 1830 میلادی:

"ژان باتیست فوریه"(Jean-Baptiste Joseph Fourier) ریاضی‌دان معروف فرانسوی درگذشت. وی از ابتدا به تحصیل ریاضیات گرایش یافت و پس از تحصیل در مدرسه نظام ، به کار تدریس ریاضیات پرداخت . استعداد فوریه در ریاضیات ، همپای شور و حرارتی بود که برای نظام جمهوری داشت و به همین دلیل در آستانه انقلاب کبیر فرانسه ، مورد توجه عموم قرار گرفت. وی در سال 1798میلادی به همراه ناپلئون بُناپارت راهی مصر شد. با سقوط ناپلئون ، او به کارهای علمی روی آورد. ژان باتیست فوریه ، تحقیقات علمی خود را در موضوع انتشار حرارت متمرکز کرد و کوشید تا قوانین حاکم بر انتشار حرارت از یک سر تیغه فلزی تا سر دیگر آن را به دست آورَد . فوریه پس از تلاش خستگی‌‌ناپذیر خود، موفق به حل این مسئله شد و آنچه را امروز "سلسله فوریه" نامیده می‌‌شود، ابداع کرد. این سلسله در فیزیک و ریاضی ، از مسائل بسیار جالب و مهم به شمار می‌‌رود. وی هم‌چنین درباره پدیده‌‌های ارتعاشی شامل صوت و نور، تحقیقاتی ارزنده انجام داد و بیش از پیش اهمیت یافت . ژان باتیست فوریه در شانزدهم مه 1830میلادی در شصت و دو سالگی درگذشت.

 

 

امضای توافقنامه استعماری سایکس پیکو

107سال پیش در چنین روزی 16 مه سال 1916 میلادی:

 فرانسه و انگلیس، متصرفات خود در منطقه خاورمیانه و از سرزمین های تحت حاکمیت امپراتوری عثمانی را بر اساس قراردادی به نام "سایکس - پیکو"  که یک هفته پیشتر به امضا رسیده بود ، تقسیم کردند. امضای پیمان استعماری معروف به قرارداد سایکس - پیکو پس از جنگ جهانی اول ، شرایط سیاسی منطقه را برای تفکیک اراضی خاورمیانه و تجزیه متصرفات آسیایى امپراتوری عثمانی فراهم آورد . به موجب این قرارداد که با رضایت امپراتوری روسیه تدوین شد ، عراق و اردن تحت کنترل انگلیس / و سوریه و لبنان زیر سلطه فرانسه قرار گرفتند. هم‌چنین بخش‌‌های شمالی عراق و شرق ترکیه در محدوده ‌ای به وسعت 50 هزار مایل مربع به روسیه واگذار شد. فرانسه و انگلیس در پی تقسیمات پیمان سایکس - پیکو با یک‌دیگر توافق کردند تا متصرفات خاورمیانه‌‌ای خود را به امیرنشین‌‌های متعدد تبدیل کنند و در هر امیرنشین ، احساسات قومی ، نژادی و مذهبی را علیه دولت عثمانی برانگیزند تا راه شکست نهایی عثمانی از درون هموارتر شود . یکی از نتایج سیاه این قرارداد ، زمینه‌‌سازی برای تشکیل رژیم نژادپرست اسرائیل در فلسطین اشغالی بود که درحدود سه دهه بعد از امضای این قرارداد ، عملی شد.

 

 

درگذشت گولاند هاپکینز، دانشمند انگلیسی و کاشف ویتامین

76 سال پیش در چنین روزی 16 مه سال 1947 میلادی:

"فردریک گولاند هاپکینز"(Frederick Gowland Hopkins)، دانشمند انگلیسی کاشف ویتامین درگذشت. وی پس از پایان تحصیلات ، در رشته زیست ‌‌شناسی به تحقیقات علمی دامنه‌‌داری مشغول شد که تا پایان عمرش ادامه داشت. هاپکینز هم‌چنین مدت سی سال، استاد زیست‌‌شناسی دانشگاه کمبریج انگلستان بود . هاپکینز در ادامه تحقیقات خود، موفق به کشف تریپتوفان، ماده ‌ای از دسته آمینو اسیدها شد و پس از چندی ، دو نمونه پروتئین کشف کرد که یکی از آن‌ها به ادامه زندگی کمک می‌‌کند. وی هم‌چنین طی این تحقیقات ، موفق به کشف ویتامین شدو به واسطه این کشف، به دریافت جایزه نوبل سال 1929 میلادی نائل آمد. فردریک هاپکینز در 16 می 1947میلادی در 86 سالگی درگذشت.

 

 

فتح قله اورست توسط یک زن

48 سال پیش در چنین روزی در 16 مه سال 1975 میلادی :

«جونکو تابی»(Junko Tabei) ژاپنی ، اولین زن در جهان بود که به قله اورست مرتفع ترین قله جهان صعود کرد . قله اورست در رشته کوه‌های هیمالیا واقع شده است و از سطح دریا 8 هزار و 848 متر ارتفاع دارد. این قله که به زبان‌های محلی ، نام‌های دیگری داشت در سال 1865 به نام نقشه بردار انگلیسی ، جورج اورست که مامور نقشه برداری از هندوستان بود ، اسم گذاری شد.

 

 

خروج ارتش سرخ شوروی از افغانستان

35 سال پیش در چنین روزی در 16 مه سال 1988:

خروج ارتش سرخ شوروی از افغانستان آغاز شد. پس از کودتای نورمحمد ترکی، نخستین دولت کمونیستی با حمایت مستقیم شوروی در افغانستان ایجاد شد. حکومت ترکی در اوایل سال 1979میلادی با کودتایی به رهبری حفیظ اللَّه امین، از یاران نزدیک ترکی، سرنگون شد. روس ها به حفیظ ا... که درصدد نزدیکی به آمریکا و ایجاد تعادلی در روابط افغانستان با شرق و غرب بود ، بدگمان شدند و در آخرین روزهای سال 1979م با پیاده کردن بیش از پنج هزار نیروهای هوابرد در کابل ، حکومت امین را سرنگون کردند. بدین ترتیب تجاوز نظامی ارتش سرخ شوروی به افغانستان آغاز شد . مجاهدت نیروهای مسلمان افغانستان برابر تجاوزگران و دولت های دست نشانده کرملین در کابل ، باعث شد تعداد نیروهای روسی حاضر در افغانستان تا یک صد هزار نفر افزایش یابد . این تجاوز و اشغالگری حدود 9 سال به طول انجامید تا اینکه در روز 16 می 1988م خروج نیروهای شوروی از افغانستان آغاز شد.

 

 

فرار ژنرال سه سه سکو از کنگو

26 سال پیش، در روز شانزدهم می سال 1997 میلادی:

ژنرال «موبوتو سه سه سکو» ( Mobutu Sese Seko ) رئیس جمهوری مستبد جمهوری دموکراتیک کنگو (زئیر سابق) ، درپی نزدیک شدن شورشیان نیروهای متحد به رهبری لوران کابیلا به کینشازا پایتخت این کشور، فرار کرد. وی که در سال 1965 با کودتا حکومت را در دست گرفته بود ، مدت 32 سال بر جمهوری دموکراتیک کنگو حکومت کرد. سه سه سکو بااینکه دیکتاتوری خشن و بیرحم بود ، همواره مورد حمایت کشورهای غربی ، به ویژه آمریکا و فرانسه قرار داشت. جمهوری دموکراتیک کنگو به دلیل موقعیت حساسش در مرکز آفریقا و نیز وجود منابع غنی مس و الماس ، مورد توجه فراوان دولت های غربی است. یک روز پس از فرار موبوتو سه سه سکو ، نیروهای مخالف ، کینشازا را تصرف کردند و لوران کابیلا، به عنوان رئیس جمهوری به قدرت رسید و نام این کشور، بار دیگر از زئیر به جمهوری دموکراتیک کنگو تغییر یافت . چندی بعد ، به دلیل آنکه کابیلا متحدان توتسی نژاد خود را در حکومت مشارکت نداد ، آتش جنگ داخلی دوباره در کنگو شعله ور شد. در گیر و دار نبرد داخلی کنگو و تلاش های میانجیگرانه منطقه ای و بین المللی ، لوران کابیلا در 16 ژانویه 2000 در کاخ ریاست جمهوری ، توسط یکی از افسران گارد محافظ خود به قتل رسید.

 

 

درگذشت حسن احمد گیوی، استاد رشته زبان و ادبیات فارسی

12 سال پیش در چنین روزی، 26 اردیبهشت 1390 خورشیدی:

حسن احمد گیوی، استاد رشته زبان و ادبیات فارسی درگذشت. زنده‌یاد حسن احمد گیوی از معروفترین و به قولی بزرگترین شاگردان استاد بدیع‌الزمان فروزانفر، از اساتید معرف زبان و ادبیات فارسی بود . وی در سال‌های اخیر ده‌ها عنوان کتاب در زمینه ادبیات فارسی و نیز ادبیات تطبیقی فارسی و ترکی به نگارش درآورد و آنها را به چاپ رساند . زبان و نگارش فارسی ، دستور ویرایش زبان فارسی و دستور زبان تطبیقی فارسی و ترکی ، از معروفترین کتاب‌های زنده‌یاد گیوی است. او همچنین سال‌ها در تدوین لغتنامه دهخدا با این موسسه همکاری داشت و قریب 20 درصد از آنچه تاکنون از این دانشنامه منتشر شده ، حاصل زحمات زنده‌یاد گیوی است. این استاد رشته زبان و ادبیات فارسی که به رعایت اخلاق حسنه در میان شاگردانش شهره بود ، همواره از دانشجویانش در دانشگاه تهران و دیگر مراکز تحقیقاتی به عنوان فرزندان خود یاد می‌کرد . این عبارت که «من 70 هزار فرزند دارم» از استاد گیوی مشهور است.

 

 

درگذشت استاد عبدالله فاطمی نیا، استاد اخلاق ایرانی

1 سال پیش در چنین روزی، 26 اردیبهشت1401 شمسی:

آیت الله سید عبدالله فاطمی‌نیا روحانی مشهور شیعه و استاد اخلاق ایرانی درگذشت. سید عبدالله فاطمی‌نیا در سال 1325 شمسی در تبریز زاده شد. پدرش سید اسماعیل اصفیایی شندآبادی عالم و عارف و از استادان حوزه علمیه تبریز بود. سید عبدالله تحصیل علوم دینی را نزد پدرش آغاز کرد و پس از آن نزدیک به ۳۰ سال نزد حسن مصطفوی تبریزی، از شاگردان سید علی قاضی، به تربیت اخلاقی و عرفان عملی پرداخت. به همین دلیل او را در عرفان با واسطه شاگرد سید علی قاضی شمرده‌اند. وی همچنین شاگرد سید محمدحسین طباطبائی، سید محمدحسن الهی طباطبایی، محمدتقی بهجت، سید رضا بهاءالدینی، محمدتقی آملی و محمدعلی اراکی بود. فاطمی‌نیا از مفسران صحیفه سجادیه و نهج‌البلاغه است اگرچه در رجال و عرفان نظری نیز صاحب‌نظر بود. فعالیت اصلی او خطابه و منبر بوده و یافته‌های خود را در همین سخنرانی‌ها عرضه می‌کرد.

از جمله تألیفات معظم‌له می‌توان به؛ «نکته‌ها از گفته‌ها»، «فرهنگ انتظار»، «فرجام عشق»، «یک نکته از هزاران»، «ارمغان غدیر: چهل حدیث از منابع شیعه و سنی»، «شرح و تفسیر زیارت جامعه کبیره و «نغمه عاشقی» اشاره کرد. فاطمی‌نیا از زمستان ۱۳۹۷ش به سرطان مبتلا شد و تحت درمان قرار گرفت. اما سرانجام در روز ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۱ش پس از تحمل یک دوره بیماری طولانی درگذشت.