تقویم تاریخ؛ از افتتاح کانال پاناما تا پذیرش قرارداد الجزایر توسط صدام حسین

اشغال بغداد به دست هلاکوخان مغول 

789 سال پیش در چنین روزی، بیست و هشتم محرم سال 656 هجری قمری:

شهر بغداد، پایتخت حاکمان عباسی، به تصرف هلاکوخان مغول درآمد و پس از کشته شدن مستعصم، آخرین خلیفه عباسی، این سلسله پس از پانصد سال حاکمیت بر قسمت های زیادی از جهان اسلام، منقرض شد. هلاکوخان مغول، در کشورگشایی های خود از هیچ جنایت و قساوتی فروگذار نکرد و پس از تصرف قسمتهایی از کشور ایران و قتل عام مردم شهرها و روستاها، به جانب بغداد هجوم برد و با وحشی گری و بی رحمی، هزاران تن را به قتل رساند و بسیاری از خانه ها و بناهای مهم بغداد را ویران کرد.

 

 

تولد دو لابرویر، نویسنده فرانسوی

378 سال پیش در چنین روزی پانزدهم اوت سال 1645 میلادی:

"ژان دو لابْرویِرْ" (Jean de La Bruyère) فرانسوی نویسنده و عالم علم اخلاق متولد شد. لابْرویر با مطالعه بر روی روحیات مردم، از مشاهدات خود درباره خصوصیت‌ های اخلاقی و عادات افراد برای نوشتن الهام گرفت. لابرویر با انتشار کتاب "سجایای بشر" به شهرت رسید. کتاب سجایای بشری به ظاهر ترجمه ‌ای بود از نویسنده ‌ای یونانی در عهد باستان که گروه ‌های مختلف بشری را تصویر کرده بود، اما قسمت‌ هایى که لابرویر از آداب و رسوم عصر خویش بر آن افزود، دوست‌داران بیشتری یافت. لابرویر در اواخر زندگی، کتاب "بحث‌ هایى درباره اصول تسلیم و ترک نفس" را نگاشت و در سال 1693م به عضویت آکادمی فرانسه درآمد. آثار لابرویر شاه‌کاری است از نثر فرانسه. جمله ‌های موجز، کلام فشرده که با ظرافت و استادی ستایش ‌انگیز در عبارت‌ ها جای داده شده، زبانی که با لطافتی کم نظیر، مفاهیم را بیان کرده، همه سبب شده است که نثر لابرویر از کهنگی در امان مانَد و او خود از استادان مسلم ادبیات فرانسه به شمار آید. ژان دو لابرویر سرانجام در یازدهم مه 1696م در 51 سالگی درگذشت.

 

 

تولد ناپلئون بناپارت 

254 سال پیش در چنین روزی پانزده اوت سال 1769 میلادی:

"ناپلئون بُناپارت"(Napoleon Bonaparte) در جزیره کُرْسْ واقع در دریای مدیترانه به دنیا آمد. وی در کودکی راهی فرانسه شد و پس از ورود به مدرسه نظام، در خدمت حکومت هیأت مدیره انقلاب کبیر فرانسه درآمد. ناپلئون در جریان سرکوب قیام اکتبر سال 1795م پاریس به فرماندهی نیروهای فرانسه در ایتالیا منصوب گردید و پس از مدتی مقام کنسول اولی فرانسه را به دست آورد. او پس از چندی خود را کنسول مادام العمر فرانسه خواند و در سال 1804م تصمیم گرفت تا در قالب عنوان امپراتور فرانسه، رژیم سلطنتی موروثی را به فرانسه باز گردانَد. از این رو در دوم دسامبر آن سال تاج‌گذاری کرد و دوران ده ساله امپراتوری خود را با فتوحات پی ‌درپی و گسترش قلمرو امپراتوری خود در سراسر اروپا آغاز نمود. اما حمله ناپلئون به روسیه در سال 1812م پایان این فتوحات بود. با شکست او در این لشکرکشی، برخی کشورهای اروپایی با تشکیل اتحادی علیه وی، امپراتوری ناپلئون را به اضمحلال کشانده و او را در بیستم آوریل 1814م به جزیره اِلْبْ در دریای مدیترانه تبعید کردند. با این حال ده ماه بعد، ناپلئون بار دیگر با تدارک مقدماتی به فرانسه بازگشت و حکومت را در دست گرفت. ولی حکومت دوم ناپلئون نیز بیش از یک‌صد روز به طول نینجامید و اتحاد جدیدی علیه او به سرعت ایجاد گردید. با شکست دوباره بُناپارت از نیروهای انگلیس، پروس و بلژیک در نبرد واترلو، زندگی سیاسی وی نیز پایان یافت و این بار به جزیره دور افتاده سِنْتْ‌هِلنْ در اقیانوس اطلس تبعید شد. ناپلئون بُناپارت از سال 1815 تا 1821م به مدت شش سال در این جزیره به سر برد تا اینکه در پنجم مه 1821م در 52 سالگی درگذشت.

 

 

تولد حکیم میرزا محمد طاهر تنکابنی، فیلسوف مشهور ایرانی

165 سال پیش در چنین روزی بیست و هشتم محرم سال 1280 هجری قمری:

حکیم میرزا محمد طاهر تنکابنی در کلاردشت متولد شد. وی پس از تحصیل مقدمات علوم اسلامی به تهران رفت و فقه و اصول و حکمت را در نزد مدرسان برجسته ان زمان آموخت. میرزا محمد طاهر تنکابنی سپس به تدریس روی آورد و در مدرسه سپه‌سالار درس می ‌گفت. بعدها وارد سیاست گردید و در دوره اول و چهارم مجلس شورای ملی وارد مجلس شد. سرانجام میرزا طاهر تنکابنی در سال 1360 ق در 80 سالگی وفات یافت و در جوار استادش مرحوم جلوه در مزار شیخ صدوق(ره) مدفون گردید. درباره علم و دانش و تبحر او در حکمت و فلسفه گفته‌ اند که با مرگ او، حکمت و فلسفه‌ قدیم نیز در تهران، مُرد.

 

 

افتتاح رسمی کانال پاناما

109سال پیش در جنین روزی پانزدهم اوت سال 1914 میلادی:

کانال پاناما و اتصال اقیانوس آرام و اطلس به صورت رسمی افتتاح شد. در اول ژانویه 1880م یک شرکت فرانسوی، حفر کانال پاناما را آغاز کرد و 11 سال بعد در سال 1891م در حالی که 33 کیلومتر از حفر کانال به پایان رسیده بود، به علت سوء استفاده ‌های مالی و ورشکستگی، از ادامه حفاری باز ماند. در سال 1902م دولت امریکا شرکت فرانسوی را خریداری کرد و در سال بعد، کار حفاری را به شرط تسلط بر نواری به عرض 16 کیلومتر در دو طرف کانال و هم‌چنین استیلا بر آب ‌های دو دهانه کانال آغاز کرد. امریکا با این کار، ثروت قابل توجهی را برای خود به ارمغان آورد و با ایجاد پادگان نظامی در منطقه، امریکای لاتین را تحت کنترل و نظارت گرفت. در نهایت، کار حفاری کانال پاناما به طول بیش از 60 کیلومتر که دو اقیانوس اطلس و آرام را به هم متصل می‌ کرد، در روز 15 اوت 1914م پایان پذیرفت و در این روز افتتاح شد. مردم پاناما طی سال‌ های بعد با حضور نیروهای امریکا در منطقه مخالف بودند. از این رو با مبارزات خود، قراردادِ حضور نیروهای امریکا را منسوخ کردند و طی قراردادی، در سال 1977م قرار بر این شد که امریکا تا سال 2000م خاک پاناما را ترک کند و در نهایت در سال 2000م پس از یک قرن، خاک پاناما از قوای امریکایی تخلیه شد.

 

 

درگذشت علامه میرزا محمد حسین نائینی، استاد حوزه علمیه نجف اشرف

87 سال پیش در چنین روزی 24 مرداد سال 1315 هجری شمسی:

علامه "میرزامحمد حسین نایینی" استاد گرانقدر حوزه علمیه نجف اشرف درگذشت. حاج میرزا محمد حسین نایینی نجفی مشهور به میرزای نائینی ملقب به شیخ ‌الاسلام، فقیه امامی، مرجع تقلید، اصولی، حکیم و ادیب در سال 1240 ش (1277 ق) در نائین متولد شد. در اصفهان نزد میرزا محمدباقرنجفی، حکیم جهانگیرخان قشقایی و ابوالمعالی کلباسی کسب علم نمود، سپس به عتبات رفت و در سامرا نزد میرزای بزرگ شیرازی و سیدمحمد فشارکی و سپس در کربلا نزد سیداسماعیل صدر و در نجف نزد آخوند خراسانی سال‌ ها تحصیل نمود. در عصر میرزا، انقلابی مردمی به منظور مهار استبداد و تحصیل استقلال و امنیت به رهبری عالمان دینی در ایران انجام شد که به نهضت مشروطه معروف گردید. در این میان میرزای نایینی به همراه آخوند خراسانی نقش مؤثری را در پیروزی آن ایفا کرد. ایشان در بحران انقلاب مشروطه، کتاب "تنبیه الاُمَّة" را نگاشت و در آن، حاکمیت اسلام ناب را با دلیل و برهان قاطع اثبات کرد. میرزای نایینی همچنین در پی استیلای انگلستان بر عراق، انتخاب هر حاکم کافر بر کشور مسلمان عراق را حرام دانست و موجب شورش مردمی علیه استعمار گردید. از این رو، استعمار پیر زمینه تبعید مراجعی همچون میرزای نایینی و سید ابوالحسن اصفهانی و... را به ایران تدارک دید. این امر در نهایت بر اثر فشار مردم و علما، با عذرخواهی پادشاه عراق و بازگرداندن محترمانه علما به عراق پایان یافت. سرانجام میرزای بزرگ نایینی، پس از عمری تلاش و مجاهده در 24 مرداد 1315 ش برابر با 26 جمادی الاول 1355 ق در حدود 80 سالگی به دیدار معبود شتافت و در جوار بارگاه مطهر امام علی(ع) به خاک سپرده شد.

 

 

استقلال سرزمین هندوستان از استعمار انگلیس

76 سال پیش، در روز پانزدهم اوت سال 1947 میلادی:

سرزمین هندوستان از استعمار انگلیس مستقل شد. نهضت استقلال‌ طلبی در شبه قاره هند که حدود یک سده پیش از این در هندوستان شکل گرفته بود، در سال‌ های دهه 1930م اوج گرفت و طی سال‌ های جنگ دوم جهانی قدرت بیشتری یافت. این امر انگلیسی‌ها را وادار کرد که بلافاصله بعد از پایان جنگ، آمادگی خود را برای اعطای استقلال به این کشور اعلام نمایند. ولی آنان در عین حال با ایجاد اختلاف بین رهبران هندو و مسلمان از تحقق یافتن این امر جلوگیری می ‌کردند. این اختلافات سرانجام با توافق درباره تقسیم هندوستان به دو کشور هند و پاکستان حل شد و قانون استقلال هند که منجر به تشکیل دو حکومت جداگانه در هندوستان شد، روز هجدهم ژوئیه 1947م از تصویب پارلمان انگلیس گذشت. به موجب این قانون، دو حکومت جدید در عین خودمختاری همچنان تحت سرپرستی انگلستان باقی می‌ ماندند و کمیسر عالی انگلیس به نمایندگی پادشاه انگلستان بر امور این کشورها نظارت می‌ کرد. قانون استقلال هند در عمل مشکلات زیادی به وجود آورد زیرا اولا جمعیت مسلمانان هندوستان در سراسر شبه قاره هند پراکنده بودند و بین اقلیت مسلمان و اکثریت هندو در قلمرو حکومت هند، و بین اقلیت هندو و اکثریت مسلمان در قلمرو حکومت پاکستان برخوردهای خونینی روی داد. با طرح تأسیس یک حکومت مستقل اسلامی در ناحیه مسلمان‌ نشین شبه قاره هند، کشور پاکستان متشکل از دو ناحیه شرقی (بنگلادش) و غربی (پاکستان) در اوضاعی آشفته تشکیل شد. در همین زمان آخرین نایب‌ السلطنه هند، در پانزدهم اوت 1947م استقلال هند از 200 سال استعمار انگلیس را اعلام کرد و گاندی رهبری هند را به عهده گرفتند. در این زمان هر یک از ایالاتْ حق پیوستن به کشورهای مسلمان ‌نشین هند و یا پاکستان را داشتند. پس از مدتی قسمت شرقی پاکستان به صورت کشور بنگلادش استقلال یافت.

 

 

تشکیل کشور کره جنوبی

75 سال پیش، در روز پانزدهم اوت سال 1948 میلادی:

درپی تجزیه شبه جزیره کره، کشور مستقل کره جنوبی تشکیل شد. شبه جزیره کره در نیمه اول قرن بیستم، با تجاوز و اشغالگری کشورهای قدرتمند منطقه نظیر چین و ژاپن مواجه بود. ژاپن در سال 1905 میلادی شبه جزیره کره را اشغال کرد. اما با شکست ژاپن در جنگ جهانی دوم، شوروی شمال شبه جزیره کره و آمریکا قسمت جنوبی آن را اشغال کردند و از آنجا که در شمال، دولتی کمونیستی و طرفدار شوروی و در جنوب، دولتی طرفدار غرب برسر کار بود، دو کشور مستقل در شمال و جنوب کره تشکیل شد.کره جنوبی در شرق آسیا و ساحل اقیانوس آرام، با کره شمالی همسایه است و 98 هزار کیلومترمربع مساحت دارد .

 

 

استقلال کنگو از فرانسه 

63 سال پیش در چنین روزی، پانزدهم اوت سال 1960 میلادی :

کشور کنگو معروف به کنگوی برازاویل ، موفق به کسب استقلال از فرانسه شد و چنین روزی به عنوان روز ملی این کشور نام گرفت. کنگو در گذشته، بخشی از سرزمین کنگو در آفریقای غربی بود که جمهوری دموکراتیک کنگو ( زئیر سابق) و آنگولا را نیز دربر می گرفت. این سرزمین در قرن پانزدهم میلادی توسط پرتغالی ها کشف شد، اما سال های متمادی تحت استعمار فرانسویان بود تا اینکه در چنین روزی استقلال خود را به دست آورد. کنگو با مساحت 342 هزار کیلومترمربع در غرب قاره آفریقا و در کنار اقیانوس اطلس واقع شده است و در همسایگی کشورهای آفریقای مرکزی، کامرون، گابن، جمهوری دمکراتیک کنگو و آنگولا قرار دارد

 

 

کشته شدن شیخ مجیب الرحمن، رهبر و بنیانگذار بنگلادش

48 سال پیش در چنین روزی، 15 اوت 1975 میلادی:

شیخ مُجیب‌الرَحمن(Sheikh Mujibur Rahman)، رهبر و بنیان‌گذار کشور بنگلادش کشته شد. شیخ مجیب در ۱۷ مارس ۱۹۲۰ در روستای تونگیپارا در بخش گوپالگانج (Gopalganj) استان بنگال در هند بریتانیا به دنیا آمد. پدرش شیخ لطف‌الرحمن کارمند دادگستری شهر گوپالگنج بود. مجیب پس از طی تحصیلات ابتدایی و دبیرستان، برای ادامه تحصیل به کلکته رفت و از همین زمان بود که فعالیت های سیاسی وی آغاز شد. مجیب بین سال‌های 1948 تا 1971 چهره اصلی مخالفان و نماینده مردم بنگالی در پاکستان بود که برای ایجاد بنگلادش مستقل مبارزه کرد تا اینکه فعالیت‌های او به یک قیام مسلحانه در سال ۱۹۷۱ و نهایتاً تشکیل کشور مستقل بنگلادش انجامید.

شیخ مجیب الرحمن در ژانویه 1975 به ریاست جمهوری بنگلادش رسید و نظام تک حزبی را در این کشور برقرار کرد، اما پس از هفت ماه در پانزدهم اوت سال ۱۹۷۵، چهار سال پس از تأسیس کشور مستقل بنگلادش در کودتایی نظامی کشته شد. در جریان این کودتا، اعضای خانواده شیخ مجیب و کارکنان دفتر او، جز دو دخترش که در مسافرت اروپا بودند، کشته شدند. شیخ مجیب هنگام مرگ ۵۵ ساله بود.

 

 

پذیرش توافق الجزایر توسط صدام حسین 

33 سال پیش درچنین روزی، بیست و چهارم مرداد سال 1369 هجری شمسی:

صدام حسین، رئیس رژیم سابق عراق با ارسال نامه ای برای حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهوری وقت ایران، مفاد قرارداد مرزی 1975 الجزایر را به طور کامل پذیرفت. صدام در روز 27 شهریور سال 1359 هجری شمسی، به تحریک قدرت های استکباری، درمقابل دوربین های تلویزیونی، این قرارداد مرزی را پاره کرد و چند روز بعد، تجاوز ارتش عراق، به خاک ایران آغاز شد. صدام و حامیان او می پنداشتند که با این تجاوز، در مدت کوتاهی نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران از پای درخواهد آمد. اما مقاومت دلیرانه مردم و رزمندگان مسلمان ایران، نقشه های آنها را خنثی کرد و ارتش متجاوز عراق، پس از شکست های متوالی، به پشت مرزهای بین المللی رانده شد. دو سال پس از پایان جنگ تحمیلی، درچنین روزی، درحالیکه صدام کویت را اشغال کرده بود، موافقت خود را با مفاد قرارداد سال 1975 الجزایر اعلام کرد و بدین ترتیب پیروزی بزرگ دیگری برای ایران اسلامی رقم زده شد.

 

 

درگذشت دکتر منوچهر وصال، پدر آنالیز ایران

11 سال پیش درچنین روزی، بیست و چهارم مرداد سال 1391 هجری شمسی:

دکتر "منوچهر وصال" چهره ماندگار رشته ریاضی ایران و پدر آنالیز ایران درگذشت. وی مقطع دبستان را در شیراز و تحصیلات دبیرستانی را در تهران به اتمام رساند. سپس یک سال در دانشسرای عالی در رشته فیزیک تحصیل کرد. وی پس از آن جهت ادامه تحصیل به فرانسه رفت. وصال در سال ۱۳۱۹ ش موفق به اخذ درجه دکترا در رشته ریاضى شد و در خلال سال‌هاى پایان تحصیل در رصدخانه ژنو و زوریخ به کارورزى و فعالیت علمى نیز پرداخت. دکتر منوچهر وصال از چهره‌های تأثیرگذار در ریاضیات ایران، به خصوص در زمینه آنالیز، به شمار می‌رود. "انجمن ریاضی ایران" که استاد وصال نیز از پایه‌گذاران آن است به پاس تجلیل از بیش از 30 سال خدمات ارزشمند او جایزه‌ای را به نام ایشان تعیین کرد که هر سال در کنفرانس ریاضی ایران به مؤلف بهترین مقاله ارائه شده در زمینه آنالیز ریاضی اهدا می‌شود.