تقویم تاریخ؛ از هجرت پیامبر اکرم از مکه به مدینه تا آغاز قیام توابین

هجرت تاریخی حضرت محمد(ص) از مکه به مدینه

1445 سال پیش، در روز اول ربیع الاول:

هجرت تاریخی حضرت محمد (ص) آغاز شد. در حالیکه 13 سال از بعثت رسول گرامی اسلام (ص) می گذشت، آن حضرت بر اثر آزار و اذیت فراوان مشرکان مکه، به مدینه هجرت نمود. پیامبر اکرم (ص) در شرایطی مکه را ترک کرد که گروهی از مشرکان قصد داشتند شبانه و بطور دسته جمعی ایشان را از بین ببرند. اما حضرت علی (ع) با فداکاری و از خود گذشتگی، آن شب را در بستر رسول گرامی اسلام (ص) خوابید تا دشمن متوجه خروج پیامبر از مکه نشود. هجرت حضرت محمد (ص) به مدینه و حوادث پس از آن به قدری در پیشرفت اسلام مهم بود که سرآغاز تاریخ مسلمانان شد. در جریان هجرت، مردم مدینه با شور و گرمی زیاد از پیامبر (ص) و مهاجران استقبال کردند. چندی نگذشت که به برکت همین هجرت، اسلام تشکیلات سیاسی و نظامی وسیعی پیدا کرد و بi صورت حکومتی نیرومند درآمد که سرآغازی برای ایجاد یک تمدن بزرگ اسلامی شد. شایان ذکر است پیامبر گرامی اسلام (ص) نخستین کسی بود که هجرت خویش را مبداء تاریخ قرار داد و نامه ها و مکاتبات خود را با سران قبایل، روسای عرب و شخصیت های معروف، با این تاریخ ثبت کرد.

 

آغاز قیام توابین

1380 سال پیش، در روز اول ربیع الاول سال 65 هجری قمری:

قیام «توابین» برای انتقام از قاتلان امام حسین (ع) و یارانش، آغاز شد. مردم کوفه قبلا از امام حسین (ع) نواده بزرگوار رسول خدا دعوت کرده بودند تا به شهرشان بیاید و رهبری قیام علیه حکومت ظالمانه یزید را برعهده بگیرد. امام حسین (ع) نیز دعوت آنها را پذیرفت و به طرف کوفه حرکت کرد، اما در بین راه در کربلا، در یک درگیری نابرابر با سپاهیان یزید به شهادت رسید. توابین گروهی از مردم کوفه بودند که به خاطر عهدشکنی و تنها گذاشتن امام حسین (ع) به شدت پشیمان بودند، به علت این گناه و کوتاهی خود توبه کردند و به رهبری سلیمان بن صرد (Sorad) با سپاه بزرگ دشمن دلاورانه جنگیدند و اکثر آنها به شهادت رسیدند.

 

تولد برنارد ریمان، ریاضیدان معروف آلمانی

197 سال پیش در چنین روزی هفده سپتامبر سال 1826 میلادی:

"برنارْدْ ریمان" (Bernhard Riemann) ریاضی‏دان معروف آلمانی متولد شد. پدرش کشیش فقیری بود که خود را به آب و آتش می‏زد تا وسایل تحصیل برنارد را آماده کند. برنارد ریمان در 20 سالگی وارد دانشگاه گوتینگن آلمان شد و در درس ریاضی‏دانان معروف آن زمان، حضور یافت. وی از کودکی استعداد خوبی در ریاضیات داشت از این‏رو رشته دانشگاهی خود را همین رشته قرار داد و در 25 سالگی از رساله دکترای خود دفاع نمود. ریمان در سال‏ های بعد به تحقیق و مطالعه در ریاضیات و هندسه پرداخت و نتایج تحقیقات خود را در سال 1864م به اساتید دانشگاه ارائه داد. او در ریاضیاتْ، هندسه ‏ای را ایجاد کرد که به نام خودش شهرت یافت. در هندسه ریمانی از سطحی کروی بحث می‏ شود و احکام آن نیز مربوط به اشکالی است که بر آن سطحْ، تصور می‏ گردد. در این هندسه، بین دو نقطه می ‏توان هر تعداد خط مستقیم که بخواهیم رسم کنیم و علاوه بر آن در هندسه ریمانی، مفهومی نظیر خط مستقیم و نامحدود وجود ندارد. این‏گونه نظریات تازه، در آن زمان به منزله معماهای عجیب ریاضیات محض تلقی می ‏شد. اما نیم قرن بعد انیشتین توانست این نکته را ثابت کند که هندسه ریمانی، سیمای جهان را به صورتی واقعی‏ تر از هندسه اُقلیدسی مجسّم می‏ کند. برنارد ریمان عمری طولانی نیافت چرا که در 20 ژوئیه 1866م در چهل سالگی بر اثر بیماری سل، در نهایت شهرت، درگذشت.

 

 اعلام زبان پارسی به عنوان یکی از چهار زبان کلاسیک

151 سال پیش در چنین روزی، 17 سپتامبر 1872 میلادی:

زبانشناسان و ادیبان اروپایی در پایان نشست سه روزه خود در شهر برلین که در نیمه سپتامبر 1872 برگزار شده بود، زبان پارسی را در ردیف زبانهای یونانی، لاتین و سانسکریت، یکی از چهار زبان کلاسیک اعلام کردند. در این اجلاس، زبانهای هند ـ اروپایی مورد بررسی قرار گرفته بود. این نشست، زبان پارسی را از لحاظ کلاسیک بودن، زبان شماره 2 (پس از زبان یونانی) قرار داد. زبان پارسی از این لحاظ یک قرن از لاتین و 12 قرن از زبان انگلیسی جلوتر است. در همین اجلاس، زبان اوستایی شاخه بدون متکلم زبان پارسی اعلام شد. در تعریف، زبانی را کلاسیک گویند که اولا باستانی باشد، ثانیا ادبیات غنی داشته باشد و ثالثا در آخرین هزاره عمر خود، تغییراتی اندک کرده باشد. زبان پارسی، اینک همان است که فردوسی و حافظ به آن شعر گفته اند؛ همان واژه ها، عبارات و دستور زبان. در اجلاس برلین، زبانشناسان و ادیبان پذیرفتند که ادبیات فارسی در قرون وسطی در صدر ادبیات سایر ملل قرار داشته و ایران در آن قرون بیش از هر ملت دیگر شاعر، نویسنده و اندیشمند به وجود آورده که سخنان و افکارشان تا ابدیت شنیدنی و پندآموز است.

 

درگذشت امیل لودویک، نویسنده مشهور آلمانی

75 سال پیش در چنین روزی برابر با هفدهم سپتامبر 1948 میلادی:

نویسنده و زندگینامه نویس معروف آلمانی، امیل لودویک (Emil Ludwig) در گذشت. هرمان کُهِن معروف به امیل لودویک نویسنده آلمانی در 25 ژانویه 1881م در شهر برسلاو آلمان به دنیا آمد. او در آغاز جوانی مدتی به تجارت پرداخت و پس از آن به تحصیل حقوق مشغول شد و وکالت کرد. اما طولی نکشید که شوق و رغبت زیادی به نویسندگی در او پیدا شد و به نوشتن چندین نمایش‏نامه پرداخت. هرچند این آثار موفقیت چندانی برای او به ارمغان نیاوردند اما پای او را به وادی این هنر باز کردند و لودویک در سال‏ های بعد تبدیل به نویسنده معروفی شد. لودویک قبل از جنگ جهانی اول، از طرف یکی از روزنامه ‏های بزرگ آلمان به خبرنگاری در کشورهای آلمانی زبان اروپا مأموریت یافت. وی در فاصله سال‏ های جنگ جهانی اول و دوم، به نوشتن بیوگرافی و زندگی نامه شخصیت‏ های برجسته جهان پرداخت و در این راه، به شهرت و افتخار زیادی رسید. به طوری که به عنوان پایه‏ گذار فن بیوگرافی ‏نویسی شهرت یافت. این بیوگرافی‏ ها از نظر روان‏شناسی و تجزیه و تحلیل روحی نیز بسیار دقیق بودند. لودویک در سال 1940م راهی امریکا شد و تا آخر عمر خود را در آن سرزمین گذراند. از جمله مهم‏ترین زندگی‏نامه‏ ها که توسط لودویک تصنیف شده ‏اند عبارتند از: گوته، بتهوون، استالین، بیسمارک و روزولت. امیل لودویک سرانجام در 17 سپتامبر 1948م در 67 سالگی درگذشت.

 

 اعدام عدنان مندرس، نخست وزیر پیشین ترکیه

62 سال پیش در چنین روزی 17 سپتامبر 1961 میلادی:

"عدنان مندرس" (Adnan Menderes) نخست‏ وزیر پیشین ترکیه اعدام شد. عدنان مندرس، در سال 1899م به دنیا آمد. او در رشته حقوق فارغ ‏التحصیل شد و از جوانی وارد فعالیت‏ های سیاسی شد. مندرس از اعضای قدیمی حزب جمهوری خواه خلق ترکیه بود اما در سال 1945م به دلیل اختلافات درونی از آن خارج شد. از این رو در سال 1946، حزب دموکرات ترکیه را تأسیس کرد و با پیروزی این حزب در انتخابات عمومی ترکیه، مندرس در سال 1950 به نخست‏ وزیری رسید. او که با تبعیت از سیاست‏ های امریکا، نیروهای نظامی برای جنگ کُره فرستاده بود، نارضایتی احزاب و روشن‏فکران در این ‏باره را به شدت سرکوب کرد. مندرس در سال 1954م با پیروزی حزب دموکرات ترکیه در انتخابات این کشور، مجدداً به نخست‏ وزیری دست یافت. مندرس به همراه نوری سعید نخست‏ وزیر عراق از ایجاد کنندگان اصلی پیمان امریکایی بغداد موسوم به پیمان سنتو برای جلوگیری از نفوذ کمونیسم بود. وی در سال 1957م برای سومین بار به نخست ‏وزیری رسید و در این دوره، تظاهرات ضد دولتی دانشجویان را که خواهان انجام اصلاحات سیاسی بودند، سرکوب نمود. در این زمان جمال گورسل، فرمانده نیروی زمینی ترکیه، لزوم انجام اصلاحات به منظور مهار مقاومت ‏های مردمی به ویژه دانشجویان را به مندرس متذکّر شد که با بی ‏توجهی نخست‏ وزیر مواجه شد. بدین جهت در 27 مه 1960م، جمال گورسل کودتایی ضد دولتی به راه انداخت و سران مملکت را به محاکمه کشید. مندرس در دادگاه به جرم سوء استفاده از اختیارات، زیر پا گذاشتن قانون اساسی، قتل دانشجویان و ارتباط نامشروع به اعدام محکوم شد. وی شب قبل از اجرای حکم دست به خودکشی زد اما پزشکان او را از مرگ نجات دادند. عدنان مُندرس ‏سرانجام در پانزدهم سپتامبر 1961م در 62 سالگی به دار آویخته شد.

 

 ابطال یکجانبه قرارداد الجزایر توسط صدام حسین، دیکتاتور معدوم عراق

43 سال پیش در چنین روزی در بیست و ششم شهریور سال 1359 هجری شمسی:

صدام دیکتاتور معدوم عراق، قرارداد 1975 الجزایر را به صورت یکجانبه باطل اعلام کرد. صدام با این اقدام زمینه را برای تجاوز به جمهوری اسلامی ایران فراهم کرد. با سقوط محمدرضا شاه و پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، ساختار امنیتی متمایل به غرب در منطقه فرو پاشید. پیروزی انقلاب اسلامی ایران، آثار عمیقی بر مناسبات کشورهای منطقه و قدرت‏ های بزرگ صاحب نفوذ در آن بر جای گذاشت. به همین دلیل آمریکا و متحدان اروپایی و منطقه ای این کشور از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی براندازی نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران را در دستور کار قرار دادند. صدام جاه طلب و قدرت طلب بهترین گزینه بود تا با تحریک او حمله نظامی همه جانبه را به جمهوری اسلامی ایران آغاز کند. قرارداد 1975 الجزایر آخرین قرارداد بین دو کشور برای حل اختلافات مرزی بود. صدام در شهریور سال 1359 هجری شمسی حملات همه جانبه را از زمین و هوا و دریا به ایران اغاز کرد. این جنگ نود و چهار ماه به طول انجامید و حماسه‏ ای جاودان از رشادت‏ های ملت غیور ایران به نمایش گذاشت. در این جنگ ده‏ها کشور بیگانه، سیل کمک ‏های مالی، تسلیحاتی و نیز نیروهای نظامی و تبلیغاتی خود را به عراق روانه کردند تا بتوانند ایرانِ اسلامی را به زانو درآورند. اما مقاومت سرسختانه ملت مسلمان ایران با رهبری حکیمانه حضرت امام خمینی(ره)، دشمنان را ناکام ساخت و بدون آن‏که جنگ به نتیجه دلخواه آنان برسد، در مرداد 1367 به پایان رسید.

 

 درگذشت کارل پویر، فیلسوف و نظریه پرداز معروف اتریشی

29 سال پیش در چنین روزی 17 سپتامبر 1994 میلادی: 

"کارل پوپر" (Karl Popper) فیلسوف و نظریه پرداز معروف اتریشی درسن نود و دوسالگی درگذشت. وی پس از تکمیل تحصیلات مقدماتی، مدتی به مشاغل آزاد روی آورد. با قدرت‏ گیری نازی ‏ها در آلمان و سپس اتریش، پوپر جهت دوری از حاکمیت حزب نازی، به زلاندنو در قاره اقیانوسیه سفر نمود و به تدریس در دانشگاه مشغول شد. وی در طول پنجاه سال تدریس و تالیف، کتاب ‏هایی در حوزه فلسفه علم و فلسفه سیاسی نگاشت و به ‏عنوان یکی از نظریه ‏پردازان شاخص شناخته شد. پوپر در فلسفه علم، با پوزیتیویسم منطقی و فلسفه تحلیلی مخالفت می‏ کرد. پوپر معیار علمی بودن یک گزاره را ابطال ‏پذیری عنوان کرد و نظریه حدس و ابطال را بر پایه آن بنا نهاد. به این معنا که دانشمند نظریه‏ ای را با حدس عرضه می‏ کند و درصورتی ‏که این نظریه با یک قضیه مشاهده ‏ای ناسازگار باشد، آن نظریه ابطال می‏ شود. این نظریه، نظریه ‏ای قراردادگرایانه درباره ماهیت علم است که ظاهری منطقی دارد، هرچند انتقاداتی را نیز در برداشته است. پوپر در فلسفه سیاسی نیز به ‏طور عمده به فلسفه سیاسی افلاطون و مارکسیسم تاخت و از لیبرالیسم دفاع کرد به‏ گونه‏ ای‏ که به‏ صورت یکی از بزرگ‏ترین حامیان لیبرالیسم در قرن بیستم به‏ شمار آمد. از پوپر آثاری به ‏جای مانده که "جامعه باز و دشمنان آن"، "شناخت عینی"، "حدس‏ ها و ابطال‏ ها"، "فقر تاریخی ‏گری" و "منطق اکتشاف علمی" از آن جمله‏ اند.

 

 درگذشت احمد بیگدلی داستان نویس مشهور ایرانی

 

9 سال پیش در چنین روزی، 26 شهریور 1393 خورشیدی:

 احمد بیگدلی رمان نویس نامدار معاصر ایران درگذشت. احمد بیگدلی 26 فروردین 1324 شمسی (1945) در اهواز به دنیا آمد و از دهه هشتاد میلادی تا زمان مرگ، کتاب نوشته است. رمان «اندکی سایه» او توانست جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را برای وی به ارمغان آورد. زنده‌یاد بیگدلی دارای تحصیلات دانشکده هنرهای دراماتیک بود. برخی از کتاب‌های منتشر شده او عبارتند از: «شبی بیرون از خانه» سال 1374، «من ویران شده ام» سال 1381، «اندکی سایه» سال 1385، «آنای باغ سیب» سال 1386، «آوای نهنگ» و «زمانی برای پنهان شدن». بیگدلی صبح روز چهارشنبه 26 شهریور در حالی که برای داوری یک جشنواره ادبی در شهرکرد حضور داشت، بر اثر حمله قلبی در سن 69 سالگی درگذشت و برای همیشه با جهان ادبیات وداع کرد.